Бини (халық)

бини, обини, эдо, ед
Бини
Бүкіл халықтың саны
1,3 млн.
Ең көп таралған аймақтар
Нигерия
Тілдері
эдо тілі
Діні
христиандық

Бини (өз аты – бини, обини, эдо, едо) — Нигерияның оңтүстігіндегі халық. Олар Нигер өзенінің төменгі ағысының оң жағалауында (негізінен Эдо штатында) тұрады. Саны шамамен 1,3 миллион адамды құрайды.

Тілі

Эдо тілінде (аддо, овейдо, овиоба) сөйлейді. Бенуа-конго тілдерінің эдоид тармағының топтары. Эдо тілдерінде сөйлейтін халықтар тобына ишан, урхобо, изоко, ивбиосакон, этсако және т.б. жатады.

Діні

Кейбірі христиандар (протестанттар мен католиктер), кейбіреулері дәстүрлі нанымдарды ұстанады.

Кәсібі

Дәстүрлі кәсібі – қолмен атқарылатын егіншілік (әртүрлі ямс түрлері, май және кокос пальмасы, жүгері, банан, көкөністер). Негізгі тауарлық өнімдер – какао, каучук, пальма өнімдері. Мал шаруашылығы нашар дамыған. Олар қой, ешкі, құс ұстайды. Малды тек ауқатты адамдар, ең алдымен дәстүрлі тектілердің өкілдері алады. Балық аулау да ешқашан үлкен рөл атқармаған. Аңшылық көмекші және ғұрыптық мәнді сақтайды. Тоқу, тоқымашылық, керамика, ағаш және металл өңдеу, піл сүйегінен ою, металл қорытпаларынан балауыз үлгісіне құю дамыған.

Өмір салты

Бинилердің колонияға дейінгі қаласының да, оның ауылдық округінің де әлеуметтік ұйымының негізі - үлкен отбасы қауымдастығы болды. Туыстық есеп патрилинейлік, полигиния, вирилокалдық және неке экзогамиясы сақталған. Отаршылдыққа дейінгі кезеңде қауымдар кейде көсемдік түріне қарай біріккен. Біздің заманымызда заманауи әлеуметтік топтардың өкілдері көп жағдайда дәстүрлі байланыстарды үзбейді. Фольклоры космогониялық мифтер, этногенетикалық және тарихи аңыздар, жануарлар туралы ертегілер т.б. Әр ауылда ертегі, аңыз айтушылар бар, олар үлкен құрметке ие.

Дәстүрлі елді мекендері түзу немесе сақина типті, әдетте жол бойында орналасады. Тұрғын үйлер бір қабатты, төртбұрышты, ағаш қаңқада немесе сырықта өрілген. Қабырғалардың сырты мен ішкі жағы балшықпен сыланған. Бүгінде қала тұрғындары мен ауқатты ауыл адамдары екі-төрт қырлы төбесі бар тас үйлер тұрғызып жатыр. Бір бөлмелі үйлер көп бөлмеге ауыстырылуда. Көп балалы отбасының пайдалануындағы және оның шаруашылығын құрайтын учаскедегі тұрғын үйлер оның дербес толық мүшелерінің санына қарай орналасады.

Дәстүрлі бел немесе иық орамалымен қатар, бинилер енді еуропалық костюмдерді және Батыс Африкада кең таралған кең кестелі тігілген киімдерді киеді.