Бузе қызғалдағы
| Бузе қызғалдағы | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Екі-есімді атауы | ||||||||||||||||
| Tulipa buhseana Boiss. |
Бузе қызғалдағы (лат. Tulipa buhseana) – лалагүлдер тұқымдасының қызғалдақ туысының көпжылдық өсімдігі.
Ботаникалық сипаттамасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Бузе қызғалдағының биіктігі 15 – 40 см, пиязшығы жұмыртқа тәрізді, жуандығы 1 – 1,5 см, терілі, қатты, ішкі жағынан ұшы жіңішке түкті қабықшалы.
Сабағы жалаңаш, сирек жоғарғыжағы түкті, жапырақ саны екеу, өте алшақ орналасқан, қайырылған, бүгілген, жалаңаш, шамалы кірпікшелі, сызықты, төменгісі жалпақ, ені 3 – 8 мм,әдетте гүлінен едәуір қысқа.
Гүл саны – 1 – 4 (кейде 6-ға дейін), гүл серігі сары, ұзындығы 15 – 30 мм, сүйір, сыртқылары күлгін. Түбі тарамды, ішкісінен 2 есе дерлік жіңішке, ішкілері сопақша, түбіне қарай біртіндеп жіңішкерген, осында тарамды және кірпікшелі, аталықтары гүл серігінен 2 есе қысқа. Олардың жіптері сары, кеңейген түбінде қалың түкті сақиналы, одан жоғары әдетте түкті, тозандықтары сызықты сопақша, ұзындығы 4 – 6 мм, сары немесе ұшы шамалы күлгін, сүйір ұшы қысқа. Түйіні аталықтан шамалы қысқа, қысқа бағанды.
Сәуір - мамыр айларында гүлдейді.
Қазақстанда таралуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Шөлдегі құмды және сазды топырақта өседі. Торғай, Арал маңы, Қызылорда, Балқаш - Алакөл, Қызылқұм, Түркістан флористикалық аудандарында, Шу-Іле тауларында кездеседі.
Қызықты мәлімет[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Кей мамандардың пікірінше, бұл түрдің биік сабақты популяциясы жеке таксономиялық түр – Талиев қызғалдағы (Tulipa talievii Klikov et Zoz.) деп есептейді. Олар пиязшығының қалың түктеуімен , гүлінен биік жапырақатарымен , түкті сабағымен және ішке қайырылмаған гүл серігі жапырақшаларымен ерекшеленеді. Бұл түр Іле өзені аңғарында, солтүстікке қарай Қапшағай суқоймасынан Арқарлы асуына дейін кездеседі. Дегенмен, жақында ДНК-ның салыстырмалы салмағы мен морфологиясын зерттеуге негізделген жұмыстар нәтижесі Талиев қызғалдағы жеке түр еместігін көрсетті[1].
Тағы қараңыз[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Л.И. Вальдшмит "Қазақстанның кызғалдақтары"