Буррели (түрме)

Буррели түрмесі (алб. Burgu i Burrelit) — Албанияның солтүстік-шығысындағы Буррели қаласына жақын жерде, аудандық полиция бөлімшесі аумағында орналасқан, қауіпсіздігі жоғары түрме. Онда 198 тұтқынға дейін болуы мүмкін. 2011 жылы түрмеде 182 тұтқын болса, 120 түзеу қызметкері жұмыс істеген. Буррели түрмесі - үш аймаққа бөлінген және 21 000 м² аумақты алып жатқан бір қабатты ғимарат.

Буррели түрмесі 1992 жылы Албан Демократиялық партиясы Албан Еңбек партиясының диктатурасын құлатқаннан кейін жабылды. Ол 1997 жылы қайта ашылды және қазір Албаниядағы белсенді 21 түрменің бірі болып табылады, өмір бойына бас бостандығынан айырылған тұтқындарды ұстайтын бес түрменің бірі және ұйымдасқан қылмысқа қатысы бар адамдар жазасын өтеп жатқан екі түрменің бірі. Бірқатар азаматтық белсенділер абақты жауып, оны 1944-1992 жылдар аралығында азапталып, өлтірілгендерге арналған ескерткішке айналдыруды ұсынды.

2013 жылдың мамыр айында Буррели түрмесінің басшысы Демир Чупи Кукестегі әйеліне бару үшін өзіне берілген 5 күндік демалыстан оралмаған тұтқын Зенелиге қатысты оқиғадан кейін қызметінен босатылды. Бұл 2013 жылғы үшінші оқиға болды.

Тарихы

Буррелиде түрме құру жоспары 1937 жылы Албан патшасы Ахмет Зогу тұсында пайда болды, бірақ қаржыландыру мәселесіне байланысты ол 1939 жылға дейін аяқталмады.

Буррели түрмесі Энвер Ходжа режиміне дейін және кезінде саяси тұтқындарды ұстады, олардың көпшілігі сол жерде заңсыз түрмеге қамалды. Онда оларды азаптап, адамгершілікке жатпайтын жағдайда ұстады. Албанияда диктатура кезінде жүзден астам түрме жұмыс істей алды, бірақ Буррели түрмесі Кафе Бар және Спач түрмелерімен бірге олардың арасында ең қатаң бұйрықтармен ерекшеленді. Ақырында Албания Халықтық Социалистік Республикасының партиялық аппаратында көрнекті қызметтер атқарған көптеген адамдар, олардың отбасы мүшелері түрмеге жабыла бастады. Сонымен қатар, түрмеде діни конфессияға айыпталғандар, сондай-ақ оппозициялық қозғалысқа кез келген нысанда қатысы барлар да болды. Оппозициялық әрекетке айыпталған адамдар кем дегенде 20 жылға сотталды, бірақ олардың көпшілігі тіпті ұзартылды. Осылайша, «Балқан Мандела» лақап аты бар Питер Арбнори Буррели түрмесінде 28 жыл отырды.

Атақты тұтқындар

• Питер Арбнори - Буррели түрмесінде 28 жылдан астам уақыт өткізген диссидент мектеп мұғалімі.
• Сократ Додбиба - экономист, 1943-1944 жылдары Албанияның қаржы министрі [kz] түрмеде қайтыс болды.
• Мемет Хамзо - 19 жыл Буррели түрмесінде болды, Рингяльяның негізін қалаушы, Албанияда 1990 жылдардың ортасында құрылған, қуғындалған отбасыларға экономикалық және әлеуметтік қолдау көрсеткен алғашқы ұйымдардың бірі, Кантина Скендербеудің бұрынғы тең иесі.
• Саймон Юбани - Миредитада қызмет еткен кезде тұтқындалған католиктік діни қызметкер, Буррели түрмесінде 26 жыл өткізді.
• Кристо Кирка — «Ватра – Американың Пан-Албания Федерациясы» албан ұйымының Бостондағы бөлімшесінің басшысы, ол сонымен бірге оның Диелли газетінде жұмыс істеген және белсенді Бали Комбетар. Түрмеде қайтыс болды.
• Костак Кота - түрме ашылған кездегі Албанияның премьер-министрі, өлім жазасына кесілді және түрмеде азаптаудан қайтыс болды.
• Фатос Лубоня - 1960 жылы кеңес-албан бөлінуінен кейін режимге қарсылық білдіргені үшін түрмеге жабылған Албан ұлттық телеарнасының бұрынғы басшысы.
• Зеф Пелумби - Хожа режимі кезінде Буррели түрмесіне қамалған католик діни қызметкері.
• Башким Шеху – отбасы мүшелері Қожа режимінде өлім жазасына кесілген немесе түрмеге жабылған Мехмет Шехудың жазушысы және ұлы. Мехметтің әйелінің қалдықтары 2000 жылы Ндрок ауылының маңынан табылды.

Мәдениетте

Дэвис Гуггенхаймның 2014 жылғы "мәңгі жаман балалар" сценарийінің жобасына сәйкес, оқиға Буррели түрмесінде басталды.