Буруандар
| Suku Buru | |
| Буруандар | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
35 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Буруандар (өз атауы буру, гэбфука немесе гэбэмлиар) — Индонезияда Буру аралында тұратын халық, Амбон-Тимор халықтарының бірі. Жалпы саны 35 мың адам.[1]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Буруан тілінде сөйлейді.[2] Тілдері үш диалектіге бөлінеді, олар Рана, Масарете және Ваэсама этникалық топтары болып табылады. Аралдың батысында болған Фоги диалектісі қазір жойылып кеткен деп саналады. Буруан диалектілері арасындағы тілдік айырмашылық салыстырмалы түрде аз, Масарете мен Ваэсама арасындағы лексикалық ортақтық шамамен 90%, Масарете мен Рана арасында - 88%, Ваэсама мен Рана арасында - 80% құрайды. Күнделікті өмірде буруандықтардың көпшілігі негізінен өздерінің ана диалектілерін пайдаланғанына қарамастан, әсіресе жағалаудағы аудандарда және ірі елді мекендерде индонезиялық тілінде, бір деңгейде сөйлейді. Жағалауларда малай тілінің амбон диалектісі де қолданылады.
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Аралдардың ішкі бөлігінде дәстүрлі нанымдар сақталған; солтүстік жағалауында – протестанттық христиандар, оңтүстігінде – сүнниттік мұсылмандар.[3] Конфессиялық тұрғыдан алғанда, буруандардың 30%-ға жуығы сунниттік мұсылмандар (негізінен аралдың оңтүстік бөлігінің тұрғындары), 12%-ға жуығы христиандар, негізінен протестанттар (негізінен солтүстік тұрғындары). Сонымен бірге, халықтың жартысынан көбі жергілікті жердегі дәстүрлі наным-сенімдерді қандай да бір жолмен ұстанады.[4] Аралдың орталық аймақтарында буруандықтардың бір бөлігі жоғарғы құдай Опо Геб Снулат пен оның хабаршысы Набиатқа табынады.[5]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Буру аралын голландиялық отарлаудың алғашқы кезеңінде-XVII ғасырдың ортасында буруан тайпалық ақсүйектерінің едәуір бөлігі аралдың шығыс шетіне қоныс аударды, содан кейін ол кайели этногенезінің құрамдас бөліктерінің бірі болды. Буруан халқының құрамында өмір салты мен тіл ерекшеліктерімен ерекшеленетін бірнеше этникалық топтар ерекшеленеді - Рана (14 258 адам, негізінен аралдың орталық бөлігінде), масарете (шамамен 9 600 адам, негізінен аралдың оңтүстігінде), ваесама (6622 адам, негізінен оңтүстік-шығыс аралдарында), фоги (500-ге жуық адам, негізінен аралдың батысында).[6]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дәстүрлі кәсібі - қолмен атқарылатын егіншілік. Күріш, тары, маниок, тәтті картоп өсіріледі, ит, тауық, шошқа (мұсылмандардан басқа) асырайды. Кайепут майы мен копра өндірумен айналысады. Аралдың ішкі бөлігінде аңшылық маңызды рөл атқарады (қабан, бұғы, кускус және т.б.).[7] Буру аралының экономикалық модернизациясымен Буруандықтардың саны өсіп келе жатқан қызмет көрсету және өнеркәсіп салаларында жұмыс істейді.
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Буруандықтардың дәстүрлі тұрғын үйлері бамбуктан жасалған үйлер болып табылады, көбінесе қадаларда орналасқан, төбелері пальма жапырақтарымен немесе қамыспен жабылған. Ұлттық киімі Индонезия халықтарының көпшілігінің киіміне стилі жағынан ұқсас - ерлерге арналған саронг пен ұзын жеңді көйлек, әйелдерге арналған саронг және қысқа күртеше. Сонымен қатар, масарет, ваесам және рана киімнің түстері мен сәндік элементтері айтарлықтай ерекшеленеді.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Современная энциклопедия - буруанцы http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/buruancy
- ↑ Значение слова буруанцы https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B1%D1%83%D1%80%D1%83%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B
- ↑ Современная энциклопедия - буруанцы http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/buruancy
- ↑ Буруанцы https://mavashimisha.ru/stati/2161-buruancy.html
- ↑ Әлем халықтарының энциклопедиясы. Буруандар http://www.etnolog.ru/people.php?id=BURU
- ↑ Словари и энциклопеди на Академике https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1759630
- ↑ ИНДОНЕЗИЯ ДОСТОПРИМЕЧАТЕЛЬНОСТИ, МОЛУККСКИЕ ОСТРОВА, БУРУ / БУРУАНЦЫ http://www.turlocman.ru/indonesia/5233
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
