Бірінші жақ шутері
Бірінші жақ шутері (ағылш. first-person shooter, қысқартылған FPS) — видео ойын жанры (шутерлердің кіші түрі), мұнда Ойын үдерісідің негізгі бөлігі әртүрлі атыс қаруларынан жауларын жою болып табылады. Жанрдың өзіне тән ерекшелігі-басты кейіпкердің «көзінен» көрінісі.[1]
Бірінші жақ шутері үш өлшемді әлемді, 2.5D немесе Толық 3D форматында ойнаған суретті жалпақ экранда көрсету мүмкіндігі пайда болған кезде пайда болды.
Анықтамасы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Бірінші жақ шутері — бұл үш өлшемді графикалық ортасы бар шутер ойынының бір түрі,[1] виртуалды камера «бірінші жақ» күйінде, яғни ойыншы ойнатылатын кейіпкердің көзіне ұқсас көріністі көрсетеді. Бұл бірінші жақ шутері виртуалды камера орналасқан үшінші жақ шутерінен ерекшеленеді, осылайша ойыншы өз кейіпкерін көреді, әдетте артқы жағында. Ойын геймдизайнының негізгі элементі-шайқас, әдетте оқатар қаруымен.[2]
Бірінші жақ шутері кейде жарық тапанша ойындарынан өзгеше деп аталады, көбінесе ұқсас жанр, сонымен қатар БЖШ-де дәстүрлі енгізу құрылғылары қолданылатындығын көрсету үшін жеңіл мылтықпен басқарылатын бірінші адамның көрінісіне негізделген.[3] Неғұрлым маңызды және маңызды айырмашылық, алайда, Virtua Cop типті ойындарда қозғалыс «рельстерде» жүреді, ал doom типті БЖШ ойыншыға белгілі бір дәрежеде қозғалыс еркіндігін береді.
Бірінші жақ шутеріні жеке жанр ретінде де, кеңірек шутерлер жанрының кіші түрі ретінде де қарастыруға болады, яғни өз кезегінде экшн ойындарының нұсқасы.[4] 1993 жылы Doom ойыны шыққаннан кейін, осы жанрдағы барлық ойындар әдетте «Doom клондары» деп аталды,[5][6] бұл атау уақыт өте келе барлық жерде «бірінші жақ шутері» болып ауыстырылды.[5] Әдетте жанрдың «ізашары» ретінде Doom-дан бір жыл бұрын шыққан Wolfenstein 3D көрсетіледі, бірақ сыншылар бірнеше ұқсас жетілдірілмеген ойындарды тапты, олардың біріншісі 1973 жылы шыққан.[2] Сондай-ақ, кейде ойын дизайнының белгілі бір элементтерін бірінші адамның ату жанрына жатқызуға қатысты қайшылықтар туындайды. Мысалы, Deus Ex немесе BioShock-ты БЖШ-ге жатқызуға болады, бірақ оларды осы жанр элементтерінің кеңінен қабылдануына байланысты RPG-ге жатқызуға болады.[7] Кейбір зерттеушілер бірінші адамның атқыштары туралы кеңейтілген тұжырымдаманы қолданады, олардың интерфейсінде қару-жарақтың орнына кабинаны көрсететін авиасимулятор тренажерлар бар.[8][2]
Тарихы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Шығу тегі: 1970 жылдар мен 1980 жылдардың бірінші жартысы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Жанрдағы ең көне құжатталған ойындар — Maze War мен Spasim. Maze War геймплейі жанрдың заманауи ойындарымен үндесетін жаяу жүруге негізделген. Ойынның дамуы 1973 жылы басталды, дегенмен дамудың нақты аяқталу күні белгісіз болып қалады. Spasim, қолда бар ақпаратқа сәйкес, алғаш рет Иллинойс университетінде 1974 жылы пайда болды. Ойын вестигиалды ғарыштық симулятор болды, онда бірінші жақтың шолуы болды.[2] Қазіргі заманғы бірінші жақ шутері, ескі ойындарда, мысалы, тайла графикасын қолдануға байланысты кейбір шектеулер болды, бұл қозғалысты тек белгілі бір қадаммен жүзеге асыруға мүмкіндік берді, ал бұрылу бұрышы тек 90° қадаммен болуы мүмкін. Spasim жолды егжей-тегжейлі тренажермен және 1970 жылдардың аяғында армия қажеттіліктеріне арналған танк тренажерімен ашты. Бұл ойындар қарапайым пайдаланушыларға қол жетімді болмады. 1980 жылы аркадаларда қолданушыларға шығарылған алғашқы ойын болды Battlezone, танк тренажері. 1983 жылы бұл ойын үй компьютерлерінде жарық көрді және векторлық графика мониторларын қолдана отырып,[9] бірінші жаққа қарайтын және қаңқалы үш өлшемді графикасы бар алғашқы сәтті жаппай нарық ойыны болды.[10]
Ерте бірінші жақ шутері: 1987–1992
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Бірінші жақ шутерінің бірі MIDI Maze 1987 жылы Atari ST компьютерлерінде шықты.[11] Ойынның ойын үдеріс лабиринтке негізделген, кейіпкердің көрінісі Pac-Man-ға ұқсас болды, бірақ үш өлшемді перспективада.[12][13] Кейінірек ойын көптеген жүйелерге портативті, соның ішінде Game Boy мен SNES-ке Faceball 2000 деп аталды.[14] Бұл нұсқада алғаш рет MIDI интерфейсі арқылы жүзеге асырылатын Deathmatch режимі болды.[13] Ойынның өзі әдеттегідей болғанымен, оның көп ойыншы режимі табынушылыққа айналды: сайт 1UP.com ойынды «бұқаралық жүйедегі алғашқы 3D мультипликаторы» және «желідегі ойынмен алғашқы ірі экшн ойыны» деп атады.
1991 жылы мамырда Hovertank 3D ойынында id Software алғаш рет қолданған Ray casting технологиясы 1980 жылдардағы көлік құралдарының тренажерларымен салыстырғанда геймплейді жылдамдатуға мүмкіндік берді.[10] Алты айдан кейін, 1991 жылдың қарашасында шыққан Catacomb 3D ойыны жаңа жақсартуды — текстураның қабаттасуын әкелді. Бұл технологияны қолданған келесі ойын 1992 жылы Looking Glass Studios компаниясының Action/RPG жанрындағы Ultima Underworld ойыны болды. Бұл ойында бірінші адамның көрінісі ғана емес, сонымен қатар жетілдірілген графикалық қозғалтқыш болды. Id Software әзірлеушісі Джон Ромеро бұл технология туралы 1990 жылдың қазан айында Пол Ньюратпен телефон арқылы сөйлесуден білді. Ромеро id Software бағдарламашысы Джон Кармакқа текстураны қабаттастыру технологиясын сипаттағаннан кейін, ол: «Мен мұны істей аламын» деп жауап берді.[15] Оны Looking Glass - тен қолдану мысалымен танысқаннан кейін, бұл технологияны Catacomb 3D-де жүзеге асыруға шешім қабылдады.[10] Catacomb 3D-дің тағы бір жаңалығы экранда кейіпкердің қолын және оның қаруын (бұл жағдайда сиқырлы заклинание) көрсету болды, ал бұрын ойыншының Аватар элементтері көрсетілмеген.[10] Ultima Underworld тәжірибесі кейіннен Looking Glass-қа Thief пен System Shock сияқты ойын серияларын жасауға мүмкіндік берді.[16]
Тағы қараңыз
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ a b Rollings Andrew Fundamentals of Game Design — Prentice Hall, 2006. Мұрағатталған 31 желтоқсанның 2017 жылы.
- ↑ a b c d Garmon, Jay, Geek Trivia: First shots fired Мұрағатталған 16 маусымның 2011 жылы., TechRepublic, May 24, 2005, Accessed February 16, 2009
- ↑ Casamassina, Matt, Controller Concepts: Gun Games Мұрағатталған 13 шілденің 2011 жылы., IGN, Sept 26, 2005, Accessed Feb 27, 2009
- ↑ Үлгі қатесі: қара {{Кітап}}
- ↑ a b Doom Мұрағатталған 2 желтоқсанның 2008 жылы., Encyclopædia Britannica, Accessed February 25, 2009
- ↑ Turner, Benjamin & Bowen, Kevin, Bringin' in the DOOM Clones, GameSpy, December 11, 2003, Accessed February 19, 2009
- ↑ Perry, Douglass C., BioShock: Ken Levine Talks First-Person Shooters Мұрағатталған 23 қазанның 2009 жылы., IGN, September 15, 2006, Accessed February 25, 2009
- ↑ Cifaldi, Frank, The Gamasutra Quantum Leap Awards: First-Person Shooters Мұрағатталған 6 маусымның 2011 жылы., GamaSutra, September 1, 2006, Accessed February 16, 2009
- ↑ Үлгі:KLOV game
- ↑ a b c d Shahrani, Sam, Educational Feature: A History and Analysis of Level Design in 3D Computer Games — Pt. 1 Мұрағатталған 29 маусымның 2006 жылы., GamaSutra, April 26, 2006, Accessed March 7, 2009
- ↑ MIDI Maze: Atari ST Мұрағатталған 2 қарашаның 2012 жылы., IGN, Accessed September 2, 2012
- ↑ 25 years of Pac-Man. MeriStation (4 шілде 2005). Басты дереккөзінен мұрағатталған 29 қыркүйек 2011. Тексерілді, 6 мамыр 2011. (Translation Мұрағатталған 24 сәуірдің 2017 жылы.)
- ↑ a b Gaming's Most Important Evolutions. GamesRadar (8 қазан 2010). Тексерілді, 27 сәуір 2011.
- ↑ Parish, Jeremy, The Essential 50: Faceball 2000 Мұрағатталған 28 ақпанның 2016 жылы., 1UP, Accessed April 24, 2009
- ↑ Au, Wagner Masters of Doom (ағыл.). salon.com (5 May 2003). Басты дереккөзінен мұрағатталған 30 қазан 2012. Тексерілді, 5 мамыр 2003.
- ↑ Mallinson, Paul Games that changed the world: Ultima Underworld (ағыл.). ComputerAndVideoGames.com (16 April 2002). Басты дереккөзінен мұрағатталған 12 желтоқсан 2007. Тексерілді, 8 қазан 2010.