Бұлғарлар

Victorious Bulgar soldiers killing their East Roman (Byzantine) opponents, from the Menology of Basil II, 10th century.

Мадара атқы мінуші (c. 710), бүлғарлар өнерінің танымал үлгісі

Бұлғарлар картасы, c. 650.

Бұлғарлар — ортағасырлық түркі тілдес тайпалар бірлестігі, сарматтардың бір тармағы. Ғұндар дәуіріне дейін Орта Азиядан ауа көшіп, Шығыс Еуропа жерінде мекендеген. Бұлғарлар Түркі қағанатының, кейіннен Авар қағанатының құрамында болды. Бұлғарлардың ішінде дулу тайпасының билеушілері ерекше рөл атқарды. Дулу тайпасының билеушісі — Құбырат (Кубрат) 635 жылы Бұлғарлар мемлекетіінің негізін қалады. Азов тенізінің шығыс жағалауын, Кубань өңірі мен Дон өзен аралығын алып жатқан бұл мемлекет. Ұлы Бұлғария деген атпен белгілі. Ұлы Бұлғария хазарлар мен аландардың біріккен күшінің соққысы нәтижесінде құлады. Осыдан кейін Аспарух бастаған Бұлғарлардың бір бөлігі батысқа — Дунайдың оң жағалауына көшіп, онда Болгария мемлекетін құрды. Бұлғарлардың екінші бөлігі Еділ өзен бойымен солтүстікке қарай жылжып, кейіннен Еділ Бұлғариясының негізін қалады. Құбыраттың екінші баласы — Ботбайдың қол астындағы бұлғарлар тобы Кубань өңірінде қалып қойды да, хазарларға тәуелділікке түсті. Солтүстік Кавказдағы балқар халқы сол Бұлғарлардың үрім-бұтағы болып есептелінеді. Бұлғарлар болгар, татар, чуваш халықтарының қалыптасуында терең із қалдырды. Татарлар мен чуваштардың ұлттық мәдениеті мен өнерінде Бұлғарлардың ізі көбірек сақталған. Чуваш тілі түркі тілдерінің бұлғар тобына жатады.

Дереккөздер

“Қазақ энцклопедиясы II том”