Бәйдібек ауданы
| Аудан | |||
| Бәйдібек ауданы | |||
| |||
| Әкімшілігі | |||
|---|---|---|---|
| Кіреді | |||
| Әкім |
Ержігіт Шәріпбекұлы Шәріпбеков | ||
| Тарихы мен географиясы | |||
| Координаттары |
43°02′06″ с. е. 69°22′33″ ш. б. / 43.03500° с. е. 69.37583° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 43°02′06″ с. е. 69°22′33″ ш. б. / 43.03500° с. е. 69.37583° ш. б. (G) (O) (Я) | ||
| Құрылған уақыты | |||
| Жер аумағы |
7200 км² | ||
| Тұрғындары | |||
| Тұрғыны |
48 893[1] адам (2023) | ||
| Ұлттық құрамы |
96,66% қазақтар | ||
| Автомобиль коды |
13 (бұрын X) | ||
|
| |||
| Координаттар: 43°02′06″ с. е. 69°22′33″ ш. б. / 43.03500° с. е. 69.37583° ш. б. (G) (O) (Я) | |||
Бәйдібек ауданы — Түркістан облысының орталық бөлігіндегі әкімшілік-аумақтық бөлік. Жерінің аумағы 7,2 мың км2 (облыс аумағының 6,1%-ын қамтиды). Орталығы - Шаян ауылы.[3] Аудан әкімі Бахытбек Төленұлы Танагөзов.
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Шаян ауылының іргесі 1928 жылы бұрынғы Шаян болысының негізінде Шаян ауданы болып қаланды. 1965 жылға дейін Шаян, 1996 жылға дейін Алғабас ауданы болып келді.
Географиялық орны[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Бәйдібек ауданы жері Қаратау жотасының оңтүстік-батыс беткейінде, қырқалы жазықта жатыр. Оңтүстік-шығысын Боралдай жотасы, Үлкентұра тауы (1425 м) алып жатыр. Жер қойнауынан полиметалл кені (Байжансай), әктас, құрылыс материалдары барланған.
Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Климаты континентті. Қаңтар айындағы жылдық орташа температура -4-6°С, шілде айында 25-28°С. Жылдық жауын-шашынның мөлшері жазық бөлігінде 250-300 мм, таулы өңірде 400-500 мм. Аудан аумағынан Шаян, Арыстанды, Бөген, Боралдай, Бестоғай, Сасықөзен өзендері және олардың салалары Үлкен Бөген (Қаттыбөген), Бала Бөген, Қошқарата, Құтырған, тағы басқа ағып етеді. Шаян өзенінде Қапшағай бөгеті салынған. Аудан жерінде Арыстанды өзенінің бойында әйгілі Арыстанды-Қарабас желі соғады. Ауданның батысындағы шөлдің ашық сұр, сұр топырағында боз жусан, баялыш, бидайық, күйреуік, шығысындағы таудың сұр-қоңыр топырағында Қаратау жусаны, нарғия, т.б. шәптесіндер мен бұта аралас долана, тобылғы, жабайы алма, өрік; өзен бойларында тал, терек, жиде, қамыс өседі. Жануарлар дүниесінен тауда арқар, елік, қасқыр, жазығында қоян, қарсақ, саршұнақ; құстардан кекілік, бөдене, көкек, тағы басқа мекендейді.
Халқы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тұрғындары 54 030 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар (96,48%), күрдтер (2,70%), парсылар (0,29%), орыстар (0,18%), басқа ұлт өкілдері (0,36%).
Әкімшілік бөлінісі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
52 елді мекен 11 ауылдық округтерге біріктірілген:
- Ағыбет ауылдық округі
- Ақбастау ауылдық округі
- Алғабас ауылдық округі
- Алмалы ауылдық округі
- Боралдай ауылдық округі
- Борлысай ауылдық округі
- Бөген ауылдық округі
- Жамбыл ауылдық округі
- Көктерек ауылдық округі
- Қосақжар ауылдық округі
- Мыңбұлақ ауылдық округі
Мәдени мұралар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Бәйдібек Қарашаұлы кесенесі
- Домалақ Ана Кесенесі
- Аппақ ишан күмбезі
- Ақмешіт әулие үңгірі
- «Қызыл көпір» - тарихи ескерткіші
Қызыл көпір - 1886 жылы ескі ағаш көпірдің орнына салынған. Білікті инженерлік есеп бен құрылыс-монтаж жұмыстарының жоғарғы сапада атқарылуынан ғимараттың ұзақ уақыт сенімді жұмыс істеуіне мүмкіндік берді. Көпір 1970 жылдарға дейін қала аралық, жалпы одақтың маңызы бар автокөлік қатынасын қамтамасыз етті.[4]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
| |||||||||||||||||
| ||||||