Әйтеке би ауданы

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
(Бөгеткөл ауданы бетінен бағытталды)
Навигацияға өту Іздеуге өту
Қазақстан ауданы
Әйтеке би ауданы
Әкімшілігі
Облысы

Ақтөбе облысы

Аудан орталығы

Темірбек Жүргенов

Ауылдық округтер саны

15

Ауыл саны

27

Әкімі

Дәулетияр Қанатұлы Тоғызбаев

Аудан әкімдігінің мекенжайы

Жүргенов ауылы, Жүргенов көшесі, №62

Тарихы мен географиясы
Координаттары

49°59′24″ с. е. 60°52′12″ ш. б. / 49.99000° с. е. 60.87000° ш. б. / 49.99000; 60.87000 (G) (O) (Я)Координаттар: 49°59′24″ с. е. 60°52′12″ ш. б. / 49.99000° с. е. 60.87000° ш. б. / 49.99000; 60.87000 (G) (O) (Я)

Құрылған уақыты

1966

Жер аумағы

36,8 мың км²

Уақыт белдеуі

UTC+5:00

Тұрғындары
Тұрғыны

20 791[1] адам (2023)

Тығыздығы

0,6 адам/км²

Ұлттық құрамы

қазақтар (93,9%), орыстар (4,03%), украиндар (0,73%), татарлар (0,44%), басқалары (0,9%)[2]

Сандық идентификаторлары
Телефон коды

+7 71339

Пошта индексі

030100-030121[3]

Автомобиль коды

04

Әйтеке би ауданының әкімдігі

Қазақстан картасындағы Әйтеке би ауданы

Облыс картасындағы Әйтеке би ауданы

Әйтеке би ауданы — Ақтөбе облысының солтүстік-шығыс бөлігіндегі әкімшілік бөлініс. Аудан орталығы – Темірбек Жүргенов ауылы.

Географиялық орны[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Аудан Ақтөбе облысынан 320 шақырым жерде, облыстың солтүстік-шығысында, Ресеймен шекаралас Ырғыз өзенінің бойында орналасқан. Батысында облыстың Хромтау, Мұғалжар, оңтүстігінде Шалқар, Ырғыз, шығысында Қостанай облысының Қамысты, Жангелдин аудандарымен, солтүстігінде Ресей Федерациясымен шектеседі.

Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

1966 жылдың 31 қаңтарында Қазақ ССР-і Жоғарғы Советі Президиумның Жарлығымен Комсомол ауданы болып құрылған. Аудан орталығы Бөгеткөл селосы болып белгіленді. Оның құрамына Қарабұтақ ауданының 8 селолық Кеңесі енді: Жамбыл, Жаңадәуір, Қызылжар, Құмқұдық, Псков, Талдысай, Тереңсай, Ұшқатты. Сол кездегі берілген мәліметтерге сүйенсек, аумағы 870 мың га, ауыл шаруашылығына  жарамды жерлері 819 мың га болды. Егінді аудан ретінде қалыптасқан шаруашылыққа «Восточный», «Псков», «Северный», «Урожайный», «Щербаковский», «Ярославский» және ХХІІ Партсъезд атындағы тың совхоздары біріктірілген. 1993 жылы Комсомол ауданының атауы Бөгеткөл ауданы болып өзгертілді. 1997 жылдың 16 маусымдағы Қазақстан Республикасының президенті Н. Назарбаевтың Жарлығымен Бөгеткөл ауданы көршілес Әйтеке би (бұрынғы Қарабұтақ) ауданымен біріктіріліп, Әйтеке би есімін иеленді де, Комсомол селосы аудан орталығы болып белгіленді[4].

Халқы[өңдеу | қайнарын өңдеу]

1970 1979 1989[5] 1999 2009[6] 2021
 13784 ▲22948 ▲24482 ▲34628 ▼25723 ▼24185

Тұрғыны 24895 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар (93,68%), орыстар (4,05%), басқалары (2,27%).

Әкімшілік бөлінісі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Аудандағы 27 елді мекен 15 ауылдық округке біріктірілген:

Әкімшілік бірлік Орталығы Елді мекендері Халқы (2021)
Ақкөл ауылдық округі Ақкөл ауылы 1 ▼469
Ақтасты ауылдық округі Ақтасты ауылы 2 ▼545
Аралтоғай ауылдық округі Аралтоғай ауылы 4 ▼1513
Әйке ауылдық округі Әйке ауылы 2 ▼1573
Жабасақ ауылдық округі Жабасақ ауылы 3 ▼1011
Жамбыл ауылдық округі Жамбыл ауылы 1 ▼529
Қайрақты ауылдық округі Талдық ауылы 1 ▼224
Қарабұтақ ауылдық округі Қарабұтақ ауылы 4 ▼3060
Құмқұдық ауылдық округі Құмқұдық ауылы 1 ▼988
Қызылжұлдыз ауылдық округі Аралтөбе ауылы 1 ▼694
Сарат ауылдық округі Сарат ауылы 1 ▼433
Сұлукөл ауылдық округі Сұлукөл ауылы 1 ▼407
Темірбек Жүргенов ауылдық округі Темірбек Жүргенов ауылы 2 ▲8506
Тұмабұлақ ауылдық округі Тұмабұлақ ауылы 2 ▼718
Үшқатты ауылдық округі Үшқатты ауылы 1 ▼214

Ірі елді мекендері[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Атауы Халқы
(2009)
Т. Жүргенов (Комсомол) ▲ 5909
Қарабұтақ ▼ 2601
Талдысай ▼ 1646
Құмқұдық ▼ 1541
Тұмабұлақ ▼ 1168
Аралтоғай ▼ 1062
Әйке ▼ 1058
Тереңсай ▼ 951
Жабасақ ▼ 863
Жамбыл ▼ 838
Аралтөбе ▼ 754
Ақтасты ▼ 745
Сұлукөл ▼ 731
Сарат ▼ 711
Ақкөл ▼ 695
Үшқатты ▼ 560

Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Аудан жері негізінен үстіртті жазық (биіктігі 100 – 400 м) келеді. Солтүстік-шығысын Мұғалжар тауы алып жатыр. Климаты тым континенттік, қысы суық, жазы ыстық. Қаңтардың орташа температурасы –17°С, шілдеде 22°С. Жауын-шашынның жылдық мөлшері 200 – 250 мм. Аудан жерінен солтүстіктен оңтүстікке қарай Ырғыз өзені мен оның Қарабұтақ, Қайрақты, Шолаққайрақты, Ұлыталдық, Балаталдық, т.б. салалары ағып өтеді. Аудан аумағында Белқопа, Әйке, Тегіссор көлдері бар. Аудан жері негізінен қоңыр, қызғылт қоңыр топырақты келеді. Өсімдіктерден боз, бетеге, жусан, қамыс, киікоты, жоңышқа, изен, тобылғы, көкпек, қараған, алабота өседі. Жануарлардан түлкі, қарсақ, қоян, қасқыр, күзен, борсық, ақ бөкен, киік; құстардан қаз, үйрек, тырна, дуадақ, жылқышы, тауқұдірет, балықшы, қызғыш, қарақұс, жапалақ, бозторғай, бүркіт, т.б. мекендейді. Ауыл шаруашылығына жарамды жер аумағы 188,9 мың га. Оның ішінде жыртылатын жері 69,3 мың га, шабындығы 4,3 мың га, жайылымы 835,8 мың га.

Жол жүйесі[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Әйтеке би ауданы арқылы Астана-Ақтөбе теміржол сапар желісі өтеді. Негізгі автокөлік жолы Қарабұтақ — Комсомол — Северный — Жайылма елді мекендер үстінен өтеді.

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. ↑ Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
  2. ↑ Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
  3. ↑ Қазақстан почталық индекстері
  4. ↑ Аудан тарихы
  5. ↑ Ресей империясы, КСРО халық санақтары
  6. ↑ ҚР халық санақтары
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Әйтеке_би_ауданы&oldid=3265793» бетінен алынған