Варахша

Варахша қызыл залы көркемөнерінен үзіндісі

Варахша — ортағасырлық қала орны. Бұхара қаласының (Өзбекстан) батысына қарай 40 км жерде, Зеравшан өз. бойында. Аумағы 100 га-ға жуық. В. кезінде Соғды мемлекетінің ірі қалаларының бірі болған. 7 — 8 ғ-ларда гүлденіп, 11 ғ-ға дейін тіршілік болған. Онда 1937 ж., 1947 — 53 ж. В.А. Шишкин басқарған экспедиция археол. қазба жұмыстарын жүргізді. Табылған архит. ескерткіштердің ішінде жергілікті билеушілер сарайы ерекше орын алады. Ол қаланың биік жеріне орналасып, биікт. 15 м, ені 5 м болатын саз кірпіштен өрілген дуалмен қоршалған. Сарай қабырғаларының жартысы бағаналардан (диаметр 1,6 м) тұрады. Оның түрлі-түсті суреттермен безендірілген “Үлкен Шығыс залы” (11x15 м) мен “Қызыл залы” (7,85x12 м) өздерінің көркемдігімен көз тартады. “Үлкен Шығыс залына” патша тағы қойылған. Бөлменің оңт. қабырғасына патшалардың бейнелері салынған. Бір суретте қылыш ұстаған патшаның қанатты түйе үстінде орнатылған таққа отырғаны бейнеленген. Оған жалғаса патша, патшайым, ханзаданың демалыс кезі, басқа қабырғаларда соғыс, саятшылық сәттері, “Қызыл залда” алып кереметтермен алысқан қаһармандар бейнесі кескінделген. Сарай сыртынан қарағанда айбынды әрі әсем әсер қалдырады. Әрбір өнер жәдігерліктері, ғимараттың ішкі құрылысы билік пен байлықтың салтанатты да сұсты мекені болғанын айғақтайды.