Вахандар
| x̆ik, вахи | |
| Вахандар | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
60 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
 Пәкістан |
10 000 - 40 000 |
 Қытай |
15 000 |
 Ауғанстан |
13 000 |
 Тәжікстан |
11 900 |
| Тілдері | |
| Діні | |
Вахандар — Памир халықтарының бірі. Олар Тәжікстан, Пәкістан, Ауғанстан және Қытайдың Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық ауданында, Памир тау жүйесінің аудандарында тұрады. Халық саны 60 мыңға жуық адам.[1]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тілі вахан тілі, парсы тілінің жергілікті диалектісі.[2] Сонымен қатар тәжік, орыс, парсы (кабул-дари) және урду тілдері де таралған.
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Сенушілер – шиит мұсылмандары (исмаилит).[3]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Вахандар Батыс Памирдің, Гиндукуштың, Солтүстік Гималайдың және Қарақорымның биік таулы аймақтарының отырықшы егістік, суару және мал өсіруші шаруашылық және мәдени типіне жатады. Вахандар мал шаруашылығымен, негізінен қой шаруашылығымен айналысады. Олар тек арпа егіп, тау аңғарларында аздап айналысатын ауыл шаруашылығымен айналысады.[4]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Вахандықтар соңғы уақытқа дейін шопандық өмір сүрді. Қыста олар тас үйшіктерде немесе саз балшықтан жасалған шағын ғимараттарда, ал жазда қысқы үйлердің жанында орнатылған киіз үйлерде өмір сүрді. Олардың малдары жыл бойы айналадағы тауларда жайылып, түнде үйлеріне әкелінді.
Басқа памирліктер сияқты тоқымашылық кең тараған, ұсақ малдың жүнінен – жолақ түксіз кілемдер тоқылған. Дәстүрлі киімге арналған жүн маталар көлденең тоқыма станоктарында тоқылған. Еркектер ешкі мен қодас жүнін иірсе, әйелдер қой мен түйенің жүнін иірді. Әйелдердің қолмен қыш жасауы үлкен дамуға жетті. Әйелдер қанық түсті ою-өрнектері бар (тізеге дейін) шұлық тоқып, оларды етіктің астына жұмсақ табанмен киді. Жазда олар сандал сияқты аяқ киім киді. Бас киімдері - әйелдерде орамал, кейде тақия, ал еркектерде — тақия болды.
1950 жылдардан бастап қазіргі заманғы қалалық үлгідегі киімдер барлық жерде күнделікті өмірге кірді. Әйелдер үшін – жібектен, сәтеннен, барқыттан тігілген аймақтық ортаазиялық көйлек, фабрикада тоқылған жүннен кофта, шұлық, жемпір тоқылды. Малшылар негізінен жүннен тоқылған тон, жүннен тоқылған өрнекті шұлық, табаны жұмсақ етік киеді.[5]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ ВАХАНДЫҚТАР – БИІК ТАУЛЫ ПАМИР ТҰРҒЫНДАРЫ https://www.livekavkaz.ru/index.php?newsid=7726
- ↑ Ваханцы https://megabook.ru/article/%D0%92%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B
- ↑ Ваханцы https://forum-eurasica.ru/topic/907-%D0%B2%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B/
- ↑ ҚХР этникалық топтары https://www.abirus.ru/content/564/623/624/639/11952/12003.html
- ↑ Әлем халықтарының энциклопедиясы. Вахандар http://www.etnolog.ru/people.php?id=VAHA
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
