Владимир Павлович Рябов
| Владимир Павлович Рябов | |
| Владимир Павлович Рябов | |
.png) Рябов, 1926 жыл | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері |
Лобаски, Лукоянов уезі, Төменгі Новгород губерниясы, Ресей империясы |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Ғылыми аясы | |
| Жұмыс орны | |
| Альма-матер |
К. А. Тимирязев атындағы Мәскеу ауылшаруашылық академиясы (1932) |
Владимир Павлович Рябов (орыс. Владимир Павлович Рябов; 1 сәуір 1900 жыл, Лобаски, Ичалки ауданы – 22 мамыр 1938 жыл, Саранск) — эрзя агрономы, аудармашы, редактор.
Мордовиядан шыққан тұңғыш ғалым-агроном ретінде тарихта ізін қалдырған Рябов, оған қоса, орыс жазушылар мен ақындарының шығармаларын және КСРО Конституциясын эрзя тіліне аударғанымен белгілі.
Өмірбаяны
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Владимир Рябов 1900 жылғы 1 сәуірде, Лобаски ауылында[1] (қазіргі Ичалки ауданы, Мордовия), эрзя шаруалар отбасында дүниеге келген. 1927 жылы ол Мәскеудегі Покровский институтының жұмысшы факультетін аяқтады.[2][3]
1932 жылы Рябов Тимирязев атындағы Мәскеу ауылшаруашылық академиясындағы оқуын бітірді. Мордовияға оралған ол Мордовия аграрлық педагогикалық институтында оқытатын болды. 1933 жылдан 1937 жылға дейін Рябов Мордовия кітап баспасының ауылшаруашылық әдебиеті бөлімінде редактор болған.
Рябов орыс тіліндегі шығармаларды эрзя тіліне аударумен белсенді айналысатын: аударған авторларының қатарында Александр Пушкин, Михаил Лермонтов пен Николай Некрасов болған. 1937 жылы Пушкиннің «Балықшы мен балық» атты ертегісінің (эрз. Ёвкс калонь кундыцядо ды калнэде) аудармасы негізінде эрзя-неміс сөздігі құрастырылып, 1978 жылы Гамбургте жарық көрген болатын.
Рябов туыстас фин-угор тілдерінен тұңғыш аударғандар қатарында да бар: оның «Калевала» карел-фин дастанын жарты аударғаны[4] қазір де едәуір нақты аударылған деп бағаланады, ол жылдардағы эрзя тілінің нормалары енді ғана қалыптасқанына қарамастан да.
1937 жылы Мордва АКСР ОАК Рябовқа «жауапты тапсырма» тапсырды: 1936 жылғы желтоқсанда ғана қабылданған КСРО Конституциясын эрзя тіліне аудару Рябовқа тапсырылды.
1937 жылы Мордовия мемлекеттік баспасында жұмыс істеп, Саранскіде тұрып жүрген «партиясыз» Рябовты КСРО үкіметі қамауға алды. 1938 жылғы 23 мамырда КСРО Жоғарғы сотының әскери коллегиясы Рябовты «контрреволюциялық істері» үшін кінәлі деп таныды. Рябов ату жазасына кесілді де, 1938 жылғы мамырда, Саранск түрмесінде атылды. КОКП XX съезінен кейін 1957 жылғы 23 наурызда Рябов ақталды.
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Петербургские эрзяне почтили жертв политических репрессий | erzyaks.ru (орыс.). erzyaks.ru. Мұрағат көшірмесі 17 сәуірдің 2017 Wayback Machine мұрағатында
- ↑ Зараева, 2010
- ↑ Победа, 2013
- ↑ «Сятко» 2-це №, МОРДГИЗ Саранск 1935 ие. Калевала. Финляндиянь народонь эпос. 45 лоп. (эрз.). fennougrica.fi. Мұрағат көшірмесі 16 қыркүйектің 2018 Wayback Machine мұрағатында
Қолданылған әдебиет
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- Зараева Н.И. Рябов Владимир Павлович — И.Д. Воронин атындағы Мордовия республикалық біріккен тарихи-өлкетану мұражайы, 2010. — P. 31. Мұрағат көшірмесі 16 қыркүйектің 2018 Wayback Machine мұрағатында
- Победа издание Да обретут покой страдавшие телесно — 2013. — P. 16.
- Алфавит бойынша тұлғалар
- Алфавит бойынша ғалымдар
- 1 сәуірде туғандар
- 1900 жылы туғандар
- Лобаскиде (Ичалки ауданы) туғандар
- 22 мамырда қайтыс болғандар
- 1938 жылы қайтыс болғандар
- Саранскіде қайтыс болғандар
- Н. П. Огарёв атындағы Мордовия мемлекеттік университеті оқытушылары
- К. А. Тимирязев атындағы РМАУ-МАША түлектері
- Алфавит бойынша агрономдар
- КСРО агрономдары
- Алфавит бойынша аудармашылар
- КСРО аудармашылары
- Эрзя тіліне аудармашылар
- Орыс тілінен аудармашылар
- КСРО редакторлары
- КСРО-да репрессияланғандар
- РКФСР-да бұйрықпен атылғандар
- Қайтыс болғаннан кейін КСРО-да ақталғандар