Вьеттер
| Việt, Kinh | |
| Вьеттер | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
73,5 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
 Вьетнам |
70,8 млн.[1] |
 АҚШ |
1,2 млн. |
 Камбоджа |
597 000[2] |
 Франция |
302 000 |
 Аустралия |
174 000 |
 Канада |
151 000 |
 Тайланд |
103 000[3] |
 Лаос |
94 000 |
| Тілдері | |
| Діні | |
Вьеттер (вьетнамдықтар; өз атауы — Việt, вьет (қыт. юэ); Kinh, кинь, қыт. 京, jing, gin, цзин) — Вьетнам Демократиялық Республикасының тұрғылықты халқы. Камбоджа, Тайланд, Лаос, АҚШ-та, сонымен қатар Қытай, Канада т.б. елдерде тұрады. Жалпы саны 73,5 миллион (2006).
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Вьет-мыонг тілдер тобына жататын вьетнам тілінде сөйлейді.
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Басым бөлігі будда дінін ұстанады. Католик, протестанттар да кездеседі.
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Вьеттердің ата-бабалары - қазіргі солтүстік Вьетнамның байырғы тұрғындары болған. Олар б.з.б. І-ғасырда Аулах мемлекетін құрды. Кейіннен осы жердеғі ланвьет және аувет халықтары қытай басқыншыларынан өздеріне тәуелсіздік алып, дербес мемлекеттерін құрды.
Ежелгі қытай жазбаларында әртүрлі вьет тайпалары туралы айтылады. Авторлар тіпті Вьетнам халқының қуатты мемлекеттік бірлестіктерінің бірін – «Юэ» деп атаған (оны «Вьет» деп аударуға болады, өйткені вьет юэ тілінде сөйлеген).
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Негізгі кәсіптері - суғармалы егін шаруашылығы. Күріш (200-дей түрі), оның әйгілі: қатты (чао тэ), желімді (чао нэп) екі түрі, оған қосымша жүтері, батат, маниок, таро егеді.
Ұлттық қолөнерінде темір ұсталығы, ағаштардан ою-өрнек, қыш пен көзеден әр түрлі бұйымдар, тоқымашылық, шиден қалпақ, өріп сөмке жасау өнері дамыған. Тұрғындары өзен, жол жағалауына, биік қырқалардың етегіне орналасқан, әр үй бамбуктен жасалған шарбақпен қоршалған. Баспаналары - сабан араласқан балшықтан, бамбуктен тұрғызылған үйдің шатыры пальма жапырағымен жабылған.
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Вьеттер көшеде қатты сөйлемейді, керісінше барлығы дерлік шынымен күлімсіреп жүреді. Күлімсіреу - дәстүрге деген құрмет және жақсы тәрбиенің белгісі, сондықтан бұл адамдар кез келген жағдайда күлімсіреуді дағдыға айналдырған.
Дәстүрлі мерекелере тэт (жаңа жыл), тэт чунг тху (күз айларындағы мереке) деп аталады. Мерекелерде халықтың алтыбақан теуіп, қораз төбелестііріп, қайықпен жарысып көңіл көтеретін дәстүрлі ойындары бар.
Ұлттық киімдері мақта-матадан тігілген кеудеше, қоңыр немесе қара шалбар, жиегі кең шиден өрілген қалпақ, мереке күндері ашық түсті жібек матадан тігілген ао зай деп аталатын көйлек киеді.
Вьеттердің ұлттық тағамдары вьетнамдықтардың өз аймағында өсетін дақылдарды пайдалануға деген ұмтылысын көрсетеді. Солтүстікте соя сүтін дайындау танымал, оңтүстік елдерде балық өнімдері, сондай-ақ балық соусы дайындалады. Сонымен қатар, вьет ұлттық тағамдарының ең көп таралған ингредиенттері-күріш пен кеспе, оны дайындаудың көптеген әдістері бар.[4] Негізгі сусындары - шай.
Ұлттық аспаптарына скрипка, гитара, бамбук флейтасы жатады. Су бетінде қойылатын қуыршақ театры бар.
Қазақстандағы вьеттер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Вьеттер Қазақстанға негізінен 1990-жылдарынан бастап, нарықтық қарым-қатынастарға байланысты көші-қон үрдістеріне орай қоныстанған. Қазақстандағы вьеттердің саны - 35 (2009).[5]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Словари и энциклопеди на Академике https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/102808
- ↑ Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/ethnology/text/2380447
- ↑ Вьеты http://knowledge.su/v/vety-
- ↑ МИР ИСТОРИИ - WOH Вьеты - кто такие? https://zen.yandex.ru/media/history_world/vety-kto-takie-5c0cc7b29ba2f700aa07fe2c
- ↑ Қазақстан халқы. Энциклопедия. /Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева. /Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева.- Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2016. 149-бет ISBN 978-601-7472-88-7
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
