Геологиялық цикл ғылымдары

Геологияның салалары арасында ғылыми пәндер жер қыртысының заттық құрамын, оның құрылысын, геологиялық процестер мен олардың тарихи реттілігін зерттейтін, сондай-ақ қолданбалы ғылымдар түріне бөлінеді.

• Геохимия - химиялық элементтердің жер қыртысында және тұтастай алғанда Жерде таралуы мен жылыстау процестері туралы ғылым.
• Кристаллография — кристалдардың ішкі құрылысын, сыртқы пішіні мен физикалық қасиеттерін зерттейді. Ол геологиямен және физикамен шектеседі.
• Минералогия — минералдар (табиғи химиялық қосылыстар) туралы ғылым ретінде олардың құрамын, қасиеттерін, жаралу жағдайлары мен өзгерістерін зерттейді.
• Петрография, петрология және литология — тау жынысытар туралы ғылым болғандықтан олардың құрылымын, бітімін, құрамын, жаралу заңдылықтарын, жатыс пішіндері мен таралуын жан-жақты тұрғыдан қарастырады. Литология - шөгінді тау жынысытар туралы ілім.
• Геотектоника - жер қыртысы және Жердің құрылысы мен эволюциясы туралы ғылым. Ол Жердің жаһандық құрылымдарын зерттейді.
• Геодинамика — Жердің жоғарғы қабықтарын тектоникалық қозғалыстар мен өзгерістерге түсіретін процестерді зерттеумен айналысады.
• Құрылымдық геология — геотектониканың бөлімі ретінде тау жынысытардың жатыс пішіндерін, жер қыртысындағы оның құрылымын анықтайтын әр-түрлі тау жынысытардың сипатын, орналасу және өзара қатынас заңдылықтарын зерттейді.
• Вулканология — жанартаулардың атқылау процестерін, құрылысын, дамуын және жаралу себептерін, шығарған өнімдерінің құрамын зерттейтін ғылым.
• Сейсмология - жерсілкіну (зілзала) пайда болуы мен білінуінің геологиялық жағдайлары туралы ғылым.
• Геоморфология - жер беті бедер пішіндерінің жаралуы мен дамуы туралы ғылым.
• Палеонтология — өлген жануарлар мен өсімдіктер калдықтарын зерттеу негізінде тау жынысытардың салыстырмалы жасын анықтайды және бір уақытта пайда болған әркелкі шегінді жаралымдар катқабаттарын салыстыруға мүмкіндік береді.
• Стратиграфия - шөгінді тау жынысы қатқабаттары мен қабаттарының орналасу реттілігін қарастырады және палеонтология деректері бойынша олардың жасын анықтайды, соңғы кезде геофизика деректерін пайдалануда.
• Тарихи геология геологиялық процестердің тарихи реттілігін зерттейді, яғни таужаралу, вулканизм, теңіз тасулары мен қайтулары, физикалық-географиялық жағдайлар, т.б. құбылыстарды калпына келтіретін геологиялық жылнама.
• Палеогеография өткён замандардың физикалық-географиялық жағдайларын анықтайды және әр-түрлі геологиялық кезеңдердегі жер беті сипатын қалпына келтіреді.
• Аймақтық геология жекелеген аймақтардың геологиялық құрылысы мен даму мәселелерін зерттеумен айналысады.
• Планеталық геология - планета денелерінің геологиясымен айналысатын планетологияның саласы. Геологияның бұл бағыты Жердің қатты қойнауқаттары (ішкі қабыкгары) дамуының, қозғалысының және Жер пішіні өзгерісінің планетальгқ заңдылықтары мен астрономиялық факторларын зерттейді.
• Пайдалы қазбалар туралы ілім — геологиялық білімнің өте көне саласы, ол экономикаға кажет барлық табиғи минералдық жаралымдарды зерттейді. Пайдалы қазбалардың әр-түрлілігі мен олардың өте маңыздылығы бұл ғылымның көптеген жеке бөлімдерінің жіктелуіне әкелді. Мәселен: руда кенорындары туралы ілім, бейруда кенорындары туралы ілім, мұнай геологиясы, көмір геологиясы, радиобелсенді элементтер геологиясы, т. б.
• Гидрогеология - жерасты суының жаралуы, физикалық пен химиялық касиеттері, козғалысы мен жату жағдайлары және жер бетінде білінуі туралы ғылым.
• Инженерлік геология — инженерлік құрылыстарды (ұңғыма, шахта, ғимарат, құбыр, жол, т.б.) тұрғызу мен пайдаланудың геологиялық жағдайлары туралы ғылым, яғни геологияны инженерлік іске қолдану жақтары мен мәселелерін зерттейді.
• Мұнай кеніштік және кен-өнеркәсіптік геология — мұнай мен кен кәсіпорындарын (шахта, кеніш, карьер, ұңғыма) жобалау, салу, пайдалану және жою кезінде геологиялық сүйемелдеу мен қамсыздандыруды зерттейді.
• Экологиялық геология - литосфераның биота мекендеп, тіршілік ететін горизонттарын жоғары деңгейде ұйымдаскан экожүйелер компоненті ретінде карастырып, зерттейді. Бұл сала литосфераны бірінші кезекте адамның кең ауқымды (әр-түрлі заттар мен энергетика көзі ретінде) игеруі нәтижесінде туындаған.