Германиядағы парламент сайлауы (2025)
| |||||||||||
| Германиядағы кезектен тыс парламент сайлауы (2025) | |||||||||||
| Бундестагтағы 630 орын Көпшілік үшін 316 орын қажет | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 23 ақпан 2025 | |||||||||||
| Сайлау түрі | Парламенттік сайлау | ||||||||||
| Сайлау органы және нәтижелер | |||||||||||
| Тіркелгендер | 60 490 603 | ||||||||||
| Сайлаушылар саны | 49 927 315 | ||||||||||
|
ХДО – Фридрих Мерц | ||||||||||
| Дауыс | 14 158 432 | ||||||||||
| 28,52 % | ▲ +4,5 | ||||||||||
| Алынған орын | 208 | ▲ +11 | |||||||||
.jpg){kind=small}
|
ГүБ – Алис Вайдель | ||||||||||
| Дауыс | 10 327 148 | ||||||||||
| 20,80 % | ▲ +10,5 | ||||||||||
| Алынған орын | 152 | ▲ +69 | |||||||||
.jpg){kind=small}
|
СДП – Олаф Шольц | ||||||||||
| Дауыс | 8 148 284 | ||||||||||
| 16,41 % | ▼ −9,3 | ||||||||||
| Алынған орын | 120 | ▼ −86 | |||||||||
.jpg){kind=small}
|
Жасылдар – Роберт Хабек | ||||||||||
| Дауыс | 5 761 476 | ||||||||||
| 11,61 % | ▼ −3,1 | ||||||||||
| Алынған орын | 85 | ▼ −33 | |||||||||
|
Солшыл – Ян ван Акен мен Хайди Райхиннек | ||||||||||
| Дауыс | 4 355 382 | ||||||||||
| 8,77 % | ▲ +3,9 | ||||||||||
| Алынған орын | 64 | ▲ +25 | |||||||||
|
Оңтүстік Шлезвиг сайлаушылар одағы – Стефан Зайдлер | ||||||||||
| Дауыс | 76 026 | ||||||||||
| 0,15 % | ► 0 | ||||||||||
| Алынған орын | 1 | ► 0 | |||||||||
| Дауыстарды аумақтар бойынша бөлу | |||||||||||
| |||||||||||
| Бундестагтың 21-шақырылымы | |||||||||||
| |||||||||||
| Германия Федералдық канцлері | |||||||||||
| Босатушы | Сайланған | ||||||||||
| Олаф Шольц СДП |
CDU/CSU, Alternative für Deutschland, Social Democratic Party of Germany, Alliance '90/The Greens және Die Linke | ||||||||||
| Федералды сайлау дирекциясы | |||||||||||
өңдеу  |
|||||||||||
Германиядағы кезектен тыс парламент сайлауы 2025 жылғы 23 ақпанда өтті. Бастапқыда олар 2025 жылдың күзінде өтуі керек еді, бірақ «Бағдаршам» басқарушы коалициясындағы дағдарыс және 2024 жылдың 6 қарашасында ЕДП басшысы Кристиан Линднердің Қаржы министрі қызметінен кетуі нәтижесінде Олаф Шольц 2025 жылдың қаңтарында Бундестагта сенім дауысын өткізіп, сол жылдың наурыз айында жаңа сайлау тағайындағанын жариялады. 12 қарашада ХДО/ХӘО, СДП, және «Жасылдар» Шольц үкіметіне 2024 жылдың 16 желтоқсанында сенімсіздік туралы хабарлау күнін, сондай-ақ 2025 жылғы 23 ақпанда кезектен тыс парламенттік сайлау күнін келісті. Сол күнді ел Президенті бекіткен еді.
Сайлау нәтижелері бойынша Христиан-демократиялық одақ (ХДО) пен Христиан-әлеуметтік одақтың (ХӘО) консервативті блогы соғыстан кейінгі тарихтағы екінші ең нашар нәтижеге қарамастан, алынған дауыстардың үлесі бойынша бірінші орынды иеленді[1]. Германия үшін балама партиясы бұрынғы ГДР-дің барлық жерлерінде бірінші орын алып, екінші орынға ие болды және ең жақсы нәтижеге қол жеткізді[2]. Соғыстан кейінгі тарихта алғаш рет Германиядағы федералды сайлауда екінші орында ХДО немесе СДП емес. СДП 1933 жылдан бері алғаш рет 20%-дан аз дауыс жинады және 1887 жылғы Германия империясының сайлауындағы дауыс үлесі бойынша ең нашар нәтижеге қол жеткізді. Сайлауға дейін СДП-мен бірге басқарушы коалицияда болған «Жасылдардың» танымалдығы да төмендеді. Солшыл партия Бундестагта қатысуын сақтап, депутаттар саны бойынша өкілдігін бір жарым еседен астам арттыра алды. Сайлауға дейін Бундестагта ұсынылған ЕДП және Сара Вагенкнехт одағы сайлау тосқауылынан өте алмады.
Күні
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Германияның негізгі заңына сәйкес, Бундестагқа сайлау кезекті шақыру басталғаннан кейін 46 айдан ерте емес және 48 айдан кешіктірілмей өтуі керек. Дауыс беру тек жексенбіде немесе мемлекеттік мереке күні болуы мүмкін болғандықтан, шектеулі нұсқалар жиынтығы бар: 31 тамыз, 7, 14, 21, 28 қыркүйек, 3, 5, 12, 19 немесе (ең кеш) 2025 жылғы 26 қазан. 1998 жылдан бастап сайлау әрдайым қыркүйектің соңғы немесе соңғы жексенбісінде өткізіледі, бірақ бұл мәселе бойынша түпкілікті шешімді президент федералды және аймақтық үкіметтермен келіскеннен кейін қабылдауы керек.[3]
Егер Бундестагтың 20-шақырылымы мерзімінен бұрын жұмысын тоқтатқан болса, онда сайлау осы оқиғадан кейін 60 күннен кешіктірілмей өтуі керек еді. 2024 жылдың 16 желтоқсанында Парламент Шольц үкіметіне сенімсіздік білдірді.[4] 27 желтоқсанда Германия президенті Франк-Вальтер Штайнмайер канцлер Олаф Шольцтың өтініші бойынша Бундестагтың 20-құрамын таратып, 2025 жылғы 23 ақпанда кезектен тыс парламенттік сайлау тағайындады.[5]
Сайлау контексті
[өңдеу | қайнарын өңдеу]2021 жылғы сайлауда Еркін демократиялық партия мен Жасылдармен коалиция құрған Германияның Социал-демократиялық партиясы жеңді (олар бірге шамамен 52% дауыс жинады). Осының арқасында Олаф Шольц канцлер болды. 2024 жылғы маусымда Еуропарламент сайлауында билеуші коалицияны құрайтын үш партия тек 31% дауыс жинай алды; Соған қарамастан, Шольц қайтадан сайлауға түсетінін мәлімдеді.[6] Қыркүйек айында коалициялық партиялар Саксония мен Тюрингиядағы жергілікті сайлауда жеңілді, ал Бранденбургте ГСДП ГүБ-дан аз ғана басым түсті. Қарашада үкімет солшыл ГСДП мен оңшыл орталық ЕДП арасындағы келіспеушіліктерге байланысты 2025 жылға арналған мемлекеттік бюджет жобасын бекіте алмады, бұл либералдық министрлердің отставкаға кетуіне, коалицияның ыдырауына және саяси дағдарыстың басталуына әкелді.
Сауалнамалары
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
2025 жылғы 7–14 ақпан аралығында жастар сайлауы өткізілді. 166 413 дауыс берілді. Солшыл партия жастар арасында ең көп дауыс жинады — жалпы дауыстардың 20,8%. Одан кейін 17,9%-дан ГСДП, 15,7%-дан ХДО/ХӘО, 15,5%-дан ГүБ және 12,5%-дан Одақ 90/Жасылдар альянсы. Жануарларды қорғау партиясы 3,8%, Еркін демократиялық партия (ЕДП) 3,4%, ал Сара Вагенкнехт одағы (СВО) 3,4% алды.[7]
Партиялары
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Барлық 16 жерде «ГСДП», «Одақ 90/Жасылдар», «ЕДП», «Солшыл», «Сара Вагенкнехт одағы», «Еркін сайлаушылар», «Вольт Германия», «Германия үшін балама», «Германияның Марксистік-Лениндік Партиясы» бар. Кейбір партиялар барлық жерлерде қатыса бермейді, мысалы, Баварияда «ХДО» «ХӘО»-пен, Шлезвиг-Гольштейнде «Оңтүстік Шлезвиг Сайлаушылар Одағы», Саксонияда «Еркін Саксония» және тағы бірнеше партиялар ұсынылған. Барлығы 229 жер тізімі ұсынылды. 64 жер тізімі қабылданбады.[8] Округтерде 62 тәуелсіз кандидат сайлауға түседі.[9]
Мандаттарды бөлуі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Германия аумағы 299 ауданға бөлінген. Бундестагта 630 депутаттық орын 5%-дан астам дауыс жинаған партиялар, үш тікелей мандат алған партиялар (бір мандатты округтерде үш немесе одан да көп орын алған) және ұлттық азшылық партиялары арасында бөлінеді. Орындар партиялар (жер топтары) арасында бөлінеді. Партия ішінде бірінші кезекте Бундестагтағы орындарды тікелей мандат иелері, содан кейін жер тізімінің өкілдері алады.[10]
Нәтижелері
[өңдеу | қайнарын өңдеу] | |||||||||
| Партия | Партиялық тізімдер бойынша | Бір мандатты округтер бойынша | Барлығы | Өзгеріс | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Дауыс | % | Орын | Дауыс | % | Орын | ||||
| Христиан-демократиялық одақ Германия | 11 194 700 | 22,55 | 36 | 12 601 967 | 25,46 | 128 | 164 | ▲ 12 | |
| Германия үшін Альтернатива | 10 327 148 | 20,80 | 110 | 10 175 438 | 20,56 | 42 | 152 | ▲ 69 | |
| Германияның социал-демократиялық партиясы | 8 148 284 | 16,41 | 76 | 9 934 614 | 20,07 | 44 | 120 | ▼ 86 | |
| Союз 90/Жасылдар | 5 761 476 | 11,61 | 73 | 5 442 912 | 11,00 | 12 | 85 | ▼ 33 | |
| Солшыл партия (Германия) | 4 355 382 | 8,77 | 58 | 3 932 584 | 7,94 | 6 | 64 | ▲ 25 | |
| Христиандық әлеуметтік одақ | 2 963 732 | 5,97 | 0 | 3 271 730 | 6,61 | 44 | 44 | ▼ 1 | |
| Сары Вагенкнехт одағы | 2 468 670 | 4,97 | 0 | 299 226 | 0,60 | 0 | 0 | жаңа партия | |
| Германияның еркін демократиялық партиясы | 2 148 878 | 4,33 | 0 | 1 623 351 | 3,28 | 0 | 0 | ▼ 91 | |
| Еркін сайлаушылар | 769 170 | 1,55 | 0 | 1 254 488 | 2,53 | 0 | 0 | ▬ | |
| Адам Қоршаған орта Жануарларды қорғау партиясы | 482 032 | 0,97 | 0 | 82 485 | 0,17 | 0 | 0 | ▬ | |
| Вольт Германия | 355 146 | 0,72 | 0 | 391 577 | 0,79 | 0 | 0 | ▬ | |
| ПАРТИЯ | 242 806 | 0,49 | 0 | 122 386 | 0,25 | 0 | 0 | ▬ | |
| Германияның шынайы демократиялық партиясы | 85 557 | 0,17 | 0 | 41 903 | 0,08 | 0 | 0 | ▬ | |
| Германия Альянсы | 79 012 | 0,16 | 0 | 88 046 | 0,18 | 0 | 0 | жаңа партия | |
| Оңтүстік Шлезвиг сайлаушыларының одағы | 76 126 | 0,15 | 1 | 58 773 | 0,12 | 0 | 1 | ▬ | |
| Экологиялық демократиялық партия | 49 730 | 0,10 | 0 | 54 641 | 0,11 | 0 | 0 | ▬ | |
| Тоденхёфер командасы | 24 558 | 0,05 | 0 | 9757 | 0,02 | 0 | 0 | ▬ | |
| Прогресс партиясы (Германия) | 21 377 | 0,04 | 0 | 1282 | 0,00 | 0 | 0 | ▬ | |
| Германияның марксистік-лениндік партиясы | 19 876 | 0,04 | 0 | 24 208 | 0,05 | 0 | 0 | ▬ | |
| Гуманистер партиясы | 14 446 | 0,03 | 0 | 1873 | 0,00 | 0 | 0 | ▬ | |
| Германияның Пираттар партиясы | 13 809 | 0,03 | 0 | 2152 | 0,00 | 0 | 0 | ▬ | |
| Бавария партиясы | 12 315 | 0,02 | 0 | 5784 | 0,01 | 0 | 0 | ▬ | |
| C одағы - Германия үшін христиандар | 11 784 | 0,02 | 0 | 2021 | 0,00 | 0 | 0 | ▬ | |
| МЕРА25 (Германия) | 7128 | 0,01 | 0 | 0 | жаңа партия | ||||
| Құндылықтар одағы | 6803 | 0,01 | 0 | 2844 | 0,01 | 0 | 0 | жаңа партия | |
| Граждандық құқықтар үшін қозғалыстың бірлігі | 719 | 0,00 | 0 | 1303 | 0,00 | 0 | 0 | ▬ | |
| Адамдық әлем | 694 | 0,00 | 0 | 0 | ▬ | ||||
| Әлеуметтік теңдік партиясы | 425 | 0,00 | 0 | 73 | 0,00 | 0 | 0 | ▬ | |
| Биомедициналық зерттеулер үшін жасартушы партия | 304 | 0,00 | 0 | 0 | ▬ | ||||
| Тәуелсіз кандидаттар | 70 110 | 0,14 | 0 | 0 | ▬ | ||||
| Жалпы мәліметтер | |||||||||
| Жарамды дауыстар | 49 642 087 | 99,43 | 49 498 186 | 99,14 | |||||
| Бос және жарамсыз дауыстар | 285 228 | 0,57 | 429 129 | 0,86 | |||||
| Барлығы | |||||||||
| Жер бойынша партиялық тізімдер үшін дауыс үлесі | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Жері | СДП | ХДО/ХӘО | Жасылдар | ЕДП | ГүБ | Солшыл | СВО | Басқалар |
 Шлезвиг-Гольштейн
|
19,2% | 26,2% | 15,0% | 4,5% | 16,3% | 8,3% | 3,5% | - |
.svg){kind=small} Мекленбург-Алдыңғы Померания
|
12,4% | 17,8% | 5,4% | 3,2% | 35,1% | 12,0% | 10,5% | - |
 Гамбург
|
22,7% | 20,8% | 19,3% | 4,5% | 10,9% | 14,4% | 4,0% | - |
 Төменгі Саксония
|
23,4% | 27,9% | 11,2% | 4,0% | 18,2% | 7,9% | 3,8% | - |
 Бремен
|
23,1% | 20,5% | 15,6% | 3,5% | 15,1% | 14,8% | 4,3% | - |
 Бранденбург
|
14,81% | 18,09% | 6,59% | 3,25% | 32,50% | 10,70% | 10,70% | - |
.svg){kind=small} Саксония-Анхальт
|
10,9% | 19,1% | 4,4% | 3,1% | 37,2% | 10,8% | 11,2% | - |
 Берлин
|
15,2% | 18,3% | 16,9% | 3,8% | 15,1% | 19,9% | 6,6% | - |
 Солтүстік Рейн-Вестфалия
|
19,0% | 32,5% | 11,8% | 4,4% | 17,1% | 7,4% | 4,0% | - |
| Саксония
|
8,5% | 19,4% | 3,6% | 3,1% | 37,6% | 11,8% | 9,1% | - |
 Гессен
|
18,4% | 28,9% | 12,6% | 5,0% | 17,8% | 8,7% | 4,4% | - |
 Тюрингия
|
8,7% | 17,5% | 4,5% | 2,8% | 38,8% | 15,3% | 9,5% | - |
 Рейнланд-Пфальц
|
18,6% | 31,8% | 9,5% | 4,7% | 20,2% | 6,1% | 4,1% | - |
.svg){kind=small} Бавария
|
11,5% | 37,1% | 11,9% | 4,1% | 19,1% | 5,8% | 3,1% | - |
 Баден-Вюртемберг
|
14,0% | 32,8% | 11,3% | 6,2% | 21,7% | 5,6% | 4,2% | |
 Саар
|
22,1% | 26,5% | 8,1% | 4,2% | 20,4% | 8,0% | 6,0% | - |
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ German conservatives claim election win, Merz poised to be new chancellor (en-AU) (23 ақпан 2025).
- ↑ Far-right AfD wins eastern Germany by huge margin as divisions remain (ағыл.) (24 February 2025).
- ↑ § 16 BWahlG – Einzelnorm.
- ↑ Бундестаг Олаф Шольц үкіметіне сенімсіздік білдірді. 24.KZ (17 желтоқсан 2024). Тексерілді, 19 ақпан 2025.
- ↑ Талғат Дүйсенбек Германия президенті бундестагты таратып, мерзімінен бұрын сайлау уақытын белгіледі. NUR.KZ (27 желтоқсан 2024). Тексерілді, 19 ақпан 2025.
- ↑ Olaf Scholz to run for German chancellor again in 2025 (ағыл.). Politico (24 July 2024). Тексерілді, 19 ақпан 2025.
- ↑ U18-Bundestagswahl 2025: Endgültiges Wahlergebnis (нем.) (Үлгі:TranslateDate/de). Тексерілді, 19 ақпан 2025.
- ↑ automatically generated table.
- ↑ Кандидаттардың анықтамалығы. Басты дереккөзінен мұрағатталған 5 ақпан 2025. Тексерілді, 6 ақпан 2025.
- ↑ Реформа избирательного права в Германии. (орыс.). Басты дереккөзінен мұрағатталған 27 желтоқсан 2023. Тексерілді, 6 ақпан 2025.