Гонжа (халық)
| нгбанья, гбанья, гванья | |
| Гонжа | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
550 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
|
суннизм, дәстүрлі наным-сенімдер |
Гонжа (гонджа, гбанджа, гуанг, гуанг, өзін атауы: нгбанья, гбанья, гванья) — Ганадағы ақан тобының халқы.[1] Саны 550 мың адам.[2]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Олар нгбаньято (агбанито) немесе гуан тілінде сөйлейді.[3]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Негізінен сүнниттік мұсылмандар, дәстүрлі наным-сенімдерді ұстанушылар бар. 90% крач және 60% нконья христиандар.[4]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Аңыз бойынша, гонжа билігін манде тілдес қоныстанушылар басып алып, олардың жетекшісі (джакпа) 1670 жылдары ягбум, дабоя, тулуве, боле, гбуйпе, кпембеом және басқаларды біріктіріп, Нгбанья федерациясын құрды.[5]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Гонжаның негізгі дәстүрлі кәсіптері қолмен атқарылатын егіншілік (ямс, маниок, таро, фонио, жүгері), ірі қара және ұсақ мал өсіру, құс өсіру, өзен балық аулау және аңшылық. Дәстүрлі қолөнерден – ұсталық, тоқымашылық, керамика, ағаш және піл сүйегінен ою, балық аулау құралдарын жасау дамыған.[6]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Гонжаның дәстүрлі қоғамдық ұйымы ауыл және үлкен отбасы қауымдастығына және тайпалық ұйымға негізделген. Қарым-қатынас есебі екі жақты. Неке вирилокальды, немере некелері, полигиния, левират, сорораттық кездеседі.
Ата-бабаларға табыну және табиғаттың жанды күштеріне, сиқыршылыққа, бақсылыққа сену кең таралған, діни қызметкерлердің ықпалы зор. Музыкалық фольклор дамыған.
Елді мекендері шашыраңқы орналасқан. Қабырғалары сазды, сабаннан немесе пальма жапырақтарынан жасалған биік конустық шатырлары бар дөңгелек тұрғын үйлер басым.
Дәстүрлі күнделікті киімдері сақталмаған. Кенте маталарынан жасалған киімдер мерекелік киім ретінде қызмет етеді.
Азық-түліктері – негізінен балық және көкөніс (жарма, бұқтырылған тағамдар, қайнатылған және пісірілген көкөністер, ащы тұздықтар мен ши майы қосылған түйнектер).[6]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/2369578
- ↑ Народы и культуры Г https://travel-journal.ru/ethno/31/604/
- ↑ Буква "Г" / http://knowledge.su/g/gonzha-
- ↑ Гонжа https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/210219
- ↑ Значение слова гонжа https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D0%B6%D0%B0
- ↑ a b народы мира / Гонжа http://www.etnolog.ru/people.php?id=GONZ
