Гран Чако, Патагония мен пампа

Гран-Чако

Гран-Чако ландшафты , Парагвай

Аргентина Оңтүстік Американың оңтүстік-шығыс бөлігін алып жатыр. Елдің аса көлемді аумағы, төрт табиғи облысқи бөлінеді: аса биік шындары бар Анд тау тізбегі, оның ең биік жері биіктігі 6960 м болатын Аконкагуа тауы. Андыға халық аз қоныстанған, мұнда ара-тұра кеншілер мен қой өсірушілердің кенттері кездеседі.

Гран Чако

Солтүстігіне қарай Аргентинаға жататын Гран Чако ауданында көлемді ормандары мен батпақтары бар жазықтар жатыр. Гран Чакодам оңтүстікке қарай Аргентинаның ең ірі қаласы Буэнос-Айрес орналасқан кең жазық — пампа созылып жатыр. Одан әрірек оңтүстікке қарай бір бөлігі Чилиге тиісті өсімдіктері жүтің және қатал климатты, жел соққан ашық далалар — Патагония жатыр.

Аргентина солтүстіктен оңтүстікке қарай шамамен 3300 км-ге созылып жатқандықтан бұл елдің климаты әр алуан. Солтүстік-шығысында тропиктік климатты шағын аудан орналасқан, ал Гран Чако субтропиктік белдеуді жатыр. Аргентинаның көпшілік бөлігінде қоңыржай климат басым, ол оңтүстікке қарай жылжығанда суығырақ бола бастайды. Жауын-шашын деңгейі де елдің әр түрлі бөліктерінде әр түрлі болады. Буэнос-Айресте жылына орта есеіш 950 мм жауын-шашын түседі. Оңтүстігі мен батысына қарай жауын-шашын аз түседі. Анд тауларында ыстық құрғақ желдер зондас соғады. Олар ылғал жинағанмен өздерімен бірге жаңбырлы бұлттарды әкетпейді.

Патагония

Патагония пейзажы

Патагония шекарасы (қызғылт сары)

Аргентинаның ең оңтүстік облысы патагония үстірті — шығысында Атлант мұхитының жағалауынан, батыстағы Оңтүстік Анд тауларының етегіне дейін созылып жатыр.

Мұндағы теңіз жағалауы тік және өте құз-қиялы. Патогония шамамен 777 мың км² жерді алып жатыр. Климаты, негізінен, құрғақ, бірақ солтүстігінде жоңышқа, көкөністер мен жеміс, сондай-ақ қойлардың үлкен отарларын өсіретін ірі фермаларға қолайлы жылы климаты бар. Аргентинадағы 13,7 млн қойдың елеулі бөлігі Патагонияның үлесіне тиеді. Аймақ үшін туризмнің маңызы күшейіп келеді. Аргентинада 20-дан астам ұлттық саябақ құрылған, олардың көпшілігі қорықтар мен басқа да корғалатын аумақтармен бірге Патагонияда ашылған мұнайдың, табиғи газ бен көмірдің ірі қорлары мен темір, вольфрам, қорғасын мен алтын сияқты металдардың кентастары үлкен маңызға ие болуда.

Пампа

"Пампа" сөзі кечуа үндістерінің тілінде "жалпақ Жер" деген мағынаны білдіреді. Пампа деп Орталық Аргентинаның көпшілік бөлігін алып жатқан физика-географиялық облыспен, негізінен, ормансыз жазықтарды атайды. Климат жағдайлары бойынша аймақ екі бөлікке бөлінеді. Неғұрлым ылғалды аудандар мұхитқа жақынырақ орналасқан, мұнда жауын-шашын мөлшері шамалыдан өте молға дейін өзгереді, топырағы терең, ауыр және құнарлы. Пампаның құрғақ аудандары елдің терең қойнауында жатыр. Олардың ауданы үлкен, бірақ аз қоныстанған, мұнда құнарлы жерлер көп емес. Бұрын пампаны шөптесін өсімдіктер жауып жатқан, қазір аймақтың көпшілік бөлігі орасан үлкен жайылымдары бар ауыл шаруашылығы жерлеріне және жалпы саны 49 млн бастан асқан ірі қара малдың алып үйірлері үшін ранчоларға айналды.

Тарих және Аргентина халқы

Буэнос-Айресте

Аргентина жалауы

Қазіргі Аргентина жеріне 1525 жылы бірінші болып испандық Себастьян Кабот түсіп, Солтүстікке қарай Парагвай мен Парана өзендері арқылы жылжыды.

Оған үндістер сыйлаған күміс әшекейлер, бұл жердің күміске бай екендігі жөнінде сенім тудырды. Осыдан барып Аргентина өз атауын алды (argentum "күміс"). 1580 жылы испандар болашақ Буэнос-Айрестің орнында елді мекеннің негізін қалады. 1806—1807 жылдары ағылшындардың баса көктеп кіру әрекетінің бетін қайтарып, Аргентина 1816 жылы өзінің Испаниядан тәуелсіздігін жариялады. Осыдан кейін өкімет билігі үшін ұзаққа созылған күрес кезеңі басталды. 1870 жылдары жергілікті халық пен жергілікті киян-кескі соғыстар жүргізудің нәтижесінде, олардың саны күрт қысқарды. Бүгінгі күндері Аргентинада 700 мыңдай үндіс тұрады. XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың бас кезінде Аргентинаға Еуропадан, әсіресе Италиядан, Испаниядан және Ұлыбританиядан, сондай-ақ Таяу Шығыстан, бірінші кезекте Сирия мен Ливаннан иммигранттар ағылды.

Олар елдің ауыл шаруашылығы мен оның инфрақұрылымын, темір жолдар мен порттарын қайта құрды. Басқа оңтүстік америкалық елдердің көпшілігінен гөрі Аргентина халқы неғұрлым ала-құла бола түсті. Әсіресе италиялық-аргентиналық, ағылшын-аргентиналық және еврей қауымдарының саны көп. 2002 жылғы экономикалык дағдарысқа дейін Аргентина үшін Оңтүстік Американың басқа елдерімен салыстырғанда тұрмыстың жоғары деңгейі тән болды. Дағдарыстан кейін ел кедейлене түсті. БҰҰ-ның есептері бойынша аргентиналықтардың 53%-ы кедейліктен төменгі дәрежеде өмір сүреді, ал елдің ширегі аса кедейшілік жағдайды бастарынан өткеруде.