Гэлао
| кэлао, клау, илао | |
| Гэлао | |
 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
|---|---|
 Қытай |
579 357 (2000) |
 Вьетнам |
1 865 (1999) |
| Тілдері | |
| Діні | |
Гэлао (өз атауы: кэлао, клау, илао; қыт. 仡佬族, пиньинь Gēlǎozú; вьетн. Cơ Lao) — Қытай Халық Республикасындағы халық.[1] Олар Гуйчжоу провинциясының батыс бөлігінде және Гуанси-Чжуан автономиялық ауданының Лунлиньск автономиялық округінде тұрады.[2] Сондай-ақ Вьетнамда Хазян провинциясында тұрады. Қытайдың ресми түрде танылған 56 халқының және Вьетнамның ресми түрде танылған 54 халқының қатарына кіреді. Халық саны Қытайдада — 579 357 адам (2000 жылғы санақ), Вьетнамда-1 865 адам (1999 жылғы санақ).[3]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Гэлао тілі қытай-тибет тілдер семьясының жуантун (немесе мяо-яо) тармағына жатады.[4] Гэлао тілінде әліпби жоқ, оның орнына қытай жазуы қолданылады. Сөйлеушілер саны 3000-ға жуық, негізінен аға буын өкілдері. Путунхуа тілі негізгі қарым-қатынас тілі ретінде қолданылады, аз дәрежеде вьетнам және миао тілдері кеңінен таралған.
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Гэлао ұлтының өкілдері арасында политеизм мен ата-бабалар культі кең таралған.[5]
Этногенезі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Гэлао ұлты ежелгі лао халқына негізделген. Шамамен 2000 жыл бұрын қазіргі Гуйчжоу провинциясында ежелгі лао халқы отырықшы өмір салтын ұстанып, егіншілікпен айналысқан. Кейіннен гэлаолықтар басқа аймақтарға қоныс аудара бастады. Мин әулеті заманынан бері көптеген тарихи шежірелерде «Ежелгі уақытта лаотиялықтар деп аталған гэлаолықтар» туралы жазбалар кездеседі. Цин әулеті кезінде гэлао халқының өкілдерінің арасынан құрал-саймандар мен шолақ мылтық жасайтын шебер ұсталар пайда болды, соған байланысты олар халық арасында «гэлао ұсталары» деген атқа ие болды. Гэлаоларды қытай, жуан, дун және басқа паратай халықтары ішінара ассимиляциялаған.
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Гэлаолықтар суармалы күріш өсірумен айналысады. Металл өңдеу, пальма, шөп және кендір талшықтарынан тоқу, кестелеудің ежелгі жоғары дамыған дәстүрлері сақталған.[6]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ғасырлар бойы ханьдықтармен іргелес өмір сүрген гэлаолықтар олардан көптеген әдет-ғұрыптарды қабылдады. Дегенмен, кейбір ұлттық салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар әлі күнге дейін сақталған, олар мерекелер мен рәсімдерде, тамақ дайындауда және т.б. айқын көрінеді.[7]
Ауызша ауыз әдебиетінде өлеңдер мен жырлар, аңыздар, мақал-мәтелдер кең таралған. Олардың киімдері мен әшекейлері, тамағы, баспаналары, әдет-ғұрыптары мен әдет-ғұрыптары бойынша ханзу және басқа ұлттардың көршілерінен айырмашылығы шамалы. Гэлао ұлттық мерекелері: егін жинау фестивалі (Чисиньцзе), таудағы құрбандық фестивалі (Джишанчзе) және жаңа жыл күні (Гонгянцзе). Политеистік нанымдар мен ата-бабалар культі кең тараған. Олардың көптеген тыйымдары бар.[8]
Тұрғын үйлерінің орналасуы ретсіз, бұрын үйлері қадаларда орналасқан, қазір жерде, төртбұрышты, қабырғалары қамыс, едені топырақты.
Киімдері көрші халықтардың (мяо, т.б.) киімдеріне ұқсас, ою-өрнектің молдығымен ерекшеленеді.
Тамақтың негізін күріш пен жүгері құрайды.
Отбасы шағын, патрилокалды.
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Большая Советская энциклопедия Гэлао https://my-dict.ru/dic/bolshaya-sovetskaya-enciklopediya/25939-gelao/
- ↑ Словари ГЭЛАО https://slovaronline.com/browse/570a59e2-8dc0-3f97-9316-8eca8daacd15/%D0%B3%D1%8D%D0%BB%D0%B0%D0%BE
- ↑ Словари и энциклопеди на Академике https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/317690
- ↑ Большая Советская Энциклопедия https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B3%D1%8D%D0%BB%D0%B0%D0%BE
- ↑ Китай - Национальность Гэлао http://china.kulichki.net/figures/nationality/008.shtml
- ↑ Әлем халықтарының энциклопедиясы. Гэало http://www.etnolog.ru/people.php?id=GELA
- ↑ Китайский информационный Интернет-центр https://www.abirus.ru/content/564/623/624/639/642/1175.html
- ↑ Гэлао (仡佬族) https://shansbooks.ru/spravochnik-kitaista/gelao-/
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
