Дауншифтинг

Даунши́фтинг (ағылш. downshifting, автомобильді төменгі редукторға ауыстыру, сондай-ақ процестің баяулауы немесе әлсіреуі) — адам философиясын "өзі үшін өмір сүру", "басқа адамдардың мақсаттарынан бас тарту" деген термин. Өздерін дауншифтер деп санайтын адамдар "өздері үшін өмір сүруге" назар аудара отырып, жалпы қабылданған игіліктерге (материалдық капиталды үнемі ұлғайту, мансаптық өсу және т.б.) ұмтылудан бас тартуға бейім.

Тарихы

1991-ші жылы 31-ші желтоқсанда "The Washington Post" газетінде жарияланған "Төмендетілген берілістегі өмір: дауншифтинг және 90-шы жылдардағы сәттілікке жаңа көзқарас" (Living in a Lower Gear: Downshifting: Redefining Success in the ' 90s) атты мақаласында "downshifting" терминін алғаш рет американдық журналист Сара бен Бреатна "Downshifting Жизнь на снизенной передаче: downshifting и новый взгляд на успех в 90-е" . Бұл Ұлыбританияда, Австралияда және АҚШ-та кең таралған құбылыс болды.

Хиппи мәдениеті мен жаңа ғасыр философиясымен айқын идеологиялық ұқсастықтары бар дауншифтинг идеологиясы және бұл термин ХХ–ХХІ ғасырдың басында Батыс елдерінде таралды, кейінірек құбылыс Ресейге еніп кетті. Ресейде қозғалыс негізінен ірі мегаполистерде — Мәскеу мен Санкт-Петербургте ұсынылған.

Дауншифтинг қозғалысының ізбасарлары тұтыну қоғамының идеалдарына наразылық білдіреді, дауншифтингті ұстану тұтыну қоғамына тән бірқатар кемшіліктермен анықталады — негізінен бұл адамның жеке тұлға ретінде даму қажеттілігін жоққа шығару (Маркстің пікірінше, иеліктен шығарудың 3-ші дәрежесі - "адамды оның адами болмысынан шығару").

Дауншифтинг жайлы бір басқа да көзқарас бар, оған сәйкес бұл құбылыстың өмірдегі үйлесімділікке және рухани жайлылыққа қол жеткізуге ешқандай қатысы жоқ. Дауншифтингтің қарсыластары адамның табиғи қажеттіліктерін қарастырады: мансап жасауға, табысты және қаржылық тәуелсіз болуға деген ұмтылыс.

"Бос әурешілік жоқ. Асығуды қалай тоқтатуға және өмір сүруге болады" (ағылш. In Praise of Slowness) аталатын кітабында ағылшын журналисті Карл Оноре дауншифтинг пен қарапайымдылықты біртұтас ұғымға — баяу қозғалысқа біріктірді .

Құндылықтар және түрткі болған нәрселер

Өмір қарқынын бәсеңдету мен көп ақша жұмсамай уақытты ұтымды пайдалануға деген ұмтылыс дауншифтингтің негізгі құндылықтары болып табылады. Дауншифтингтің басқа догмалары бос уақыттан рахат алу болып табылады, мысалы, туыстарымен және жеке адамға сүйіспеншілік пен жақын адамдармен көбірек уақыт өткізу мүмкіндігі, сондай-ақ өзін-өзі дамытуға, қайырымдылыққа және басқа да хоббилерге көбірек уақыт жұмсау мүмкіндігі.

Осылайша, уақыт адамның негізгі активі болып табылады және оны ақылға қонымды пайдалану негізгі құндылық болып табылады. Басқаша айтқанда, адам консьюмеризм концепциясы (“жұмсау үшін жұмыс жасаңыз арылуға тырысады”) және қажетсіз заттарға ие болудың мағынасыз жарысынан (жаңалықтар, брендтер және т.б.) айырылуға тырысады. Оның орнына адам "жұмыс — өмір" циклінде үйлесімді тепе-теңдікке жетудің жолдарын іздейді. Дауншифтингтің мақсаты қарапайым: өзін-өзі тануға ұмтылу және өмірдің мәнін түсіну.

Дауншифтингтің жеке сипаты болып, маңызы аз өзгерістерге назар аударатындықтан, бұл бағыт бүкіл әлеуметтік-экономикалық спектрден көбірек ізбасарларды тартады. Дауншифтингтің маңызды көрінісі - уақыттың ұлғаюы, ол ізбасарлардың әртүрлі демографиясымен бірге азаматтық белсенділік пен әлеуметтік өзара әрекеттесудің жоғары дәрежесін дамытады.

Іс жүзінде дауншифтинг көбінесе мінез-құлықтың өзгеруін және/немесе өмір салтын өзгертуді қамтиды. Дауншифтингтің көптеген жағдайлары өмірдің мағынасын қайта қарастырудың нәтижесінде ерікті таңдаудың салдары болып табылады, алайда баланың туылуы, жаңа хобби сияқты өмірлік жағдайлар да адамның дауншифтерге айналуына септігін тигізуі мүмкін.

Әдістер

Жұмыс пен табыс

Дауншифтинг негізінен еңбек жағдайларына немесе өндірістік ортаға қанағаттанбауға негізделгендіктен, дауншифтингтің ең көп таралған түрі - мансаптық (жұмыс) дауншифтинг. "Өмір сүру үшін жұмыс істеу" философиясы "жұмыс істеу үшін өмір сүру" моделіне ауыстырылады. Экономикалық басымдықтарды қайта бағыттау жұмыс пен жеке өмір арасындағы тепе-теңдікті соңғысына ауыстырады.

Экономикалық тұрғыдан алғанда, мансаптық (жұмыс) дауншифтинг ағымдағы немесе ықтимал кірістің, жұмыс уақытының және тұтыну деңгейінің төмендеуімен көрінеді. Демек, дауншифтер материалдық емес игіліктерге ие бола отырып, бұрынғыға қарағанда аз ақша таба бастайды.

Жеке адам деңгейінде жұмыс күшінің дауншифтингі жылдық кірістің ерікті түрде қысқаруында көрінеді. Дауншифтер жұмыс кеңістігінен тыс өмірдің негізгі мағынасын көреді, сондықтан жұмыста уақытты қысқартудың пайдасына таңдау жасайды, бұл өз кезегінде материалдық табыстың төмендеуіне әкеледі.

Мансаптық дауншифтинг - бұл байлыққа деген ұмтылыстың күшін жоюға, мансаптық өсуге, қоғамдағы сәттіліктің атрибуттары ретінде жоғары әлеуметтік мәртебеге ие болуға әкелетін экономикалық сипаттағы дауншифтингтің тағы бір тәсілі. Фрилансинг деп аталатын, үйде жұмыс істеу немесе өз бизнесін бастау да мансаптық төмендетудің мысалдары болып табылады, дегенмен олар жұмыстан толық бас тартуды білдірмейді.

Адамдар дауншифтингтің пайдасына таңдаудың көптеген себептерін тізімдейді және әдетте бұл себептер "шығындар мен пайдаларды талдау"деп аталады. Жоғары стресс, өнімділікті арттыру үшін жұмыс берушінің қысымы және шексіз іс-сапарлар - бұл жұмыс шығындары. Сондықтан, дауншифтер мансап сатысына немесе байлыққа көтерілудің орнына бос уақыт, денсаулық, отбасылық уақытты көбейту немесе жеке бас бостандығы сияқты материалдық емес құндылықтарды таңдауға бейім.

Тұтынушылық

Дауншифтингтің тағы бір аспектісі ақылға қонымды тұтынушылық шығындарды немесе тұтынудың балама түрлерін қолдануды қамтиды. Дауншифтингті жақтаушылар консюмеризмді және брендтер мен жаңалықтарды стресс пен қанағаттанбаудың негізгі көзі ретінде көрсетеді, өйткені олар әлеуметтік мәртебе мен бақытты материалдық құндылықтардың қол жетімсіз мөлшерімен өлшейтін индивидуалистік тұтынушылар қоғамын тудырады. Жеке қанағаттану үшін заттарды қатарынан сатып алудың орнына, тұтынушылардың дауншифтингі тек шынымен қажет заттарды сатып алуды қамтиды және осылайша санға емес, сапаға назар аударады.

Тұтынушылық басымдықтардың мұндай қайта құрылуы тауарлардың мәртебесін көрсетуден оның практикалық қолданылуына назар аударады, сондықтан дауншифтер брендтерге аз сезімтал деп айтуға болады. Бұл тұтынушылық әдеттер сонымен бірге аз жұмыс уақыты мен аз кірістің пайдасына таңдауға болатын нәрсеге ықпал етеді, өйткені шығындар пропорционалды түрде азаяды.

Қоғамдық үрдістерге әсері

Демографиялық үрдістерге әсері

Мегаполистердегі хаотикалық өмір сүру қарқынына және оның күйзелісіне байланысты дауншифтер үлкен қалалардан тыныш өмір сүру қарқынын болжайтын жерлерге көшеді (қала шетіндегі қалалар, шағын спутниктік қалалар, саяжайлар, ауылдар және т.б.). Интернеттің және басқа да заманауи технологиялардың, тіпті қол жетімді емес жерлерге тез енуі де осы тенденцияны тездетеді. Сонымен қатар, Интернеттің қолжетімділігіне байланысты, дауншифтинг қоғамдағы басым мәдениеттен адамдардың бұл қабатын алып тастамайды. Басқаша айтқанда, дауншифтинг - бұл заманға сай келетін және ақпараттық ресурстарға тең қол жеткізе алатын заманауи адамдар, өйткені заманауи технологиялар сізге қашықтықтан білім алуға және жұмыс істеуге, әлемдегі соңғы оқиғалар туралы тез білуге, мегаполистердің орталығында болмай-ақ білуге мүмкіндік береді.

Дауншифтинг отбасылық қатынастардың тұрақтылығына және туу деңгейіне оң әсер етеді.

Әлеуметтік-саяси үрдістерге әсері

Дауншифтингтің себептері саяси көзқарастардан гөрі жеке қалаулардан туындағанына қарамастан, ол шамадан тыс тұтынуды немесе қоршаған ортаның ластануын наразылық көзі ретінде анықтайды. Шамадан тыс тұтыну табиғи ресурстарды шамадан тыс пайдалануға негізделетіні белгілі, бұл өз кезегінде қоршаған ортаның ластануы мен климаттың нашарлауына әкеледі. Ресурстарға ұқыпты қарауды уағыздайтын және материалдық емес құндылықтарға көп көңіл бөлетін дауншифтерлер ерте ме, кеш пе шамадан тыс тұтынуға теріс қарай бастайды. Қазіргі әлемде, құбылмалылық пен турбуленттілік кезеңдері бұрынғыға қарағанда жиі пайда болатын кезде, дауншифтинг популизм саясатының қарқынына қарағанда, халықтың саяси бей-жай санатына жатады, ол қалың бұқараға үндеу арқылы электоратты өзіне шоғырландырады және оларға әлеуметтік-экономикалық мәселелерді тез арада шешуге уәде береді. Демек, дауншифтингті ұстанушылар популистік саясаткерлердің үкіметтердің салық төлеушілердің қаражатын негізсіз пайдалануына назар аудару әрекеттеріне бей-жай қарамайды (hip-pocket nerve деп аталады).