Джат
| хинди जाट Jāṭ IAST, пандж. ਜੱਟ جٹ Jaṭṭ, урду جاٹ | |
| Джат | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
82,5 (2010) | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Джаттар (хинди जाट Jāṭ IAST, пандж. ਜੱਟ جٹ Jaṭṭ, урду جاٹ)[1] — Үндістанның солтүстік-батысында және Лахор аймағында (Пәкістан) кең таралған тайпа немесе каста.[2] Үндістандағы джаттардың саны 82,5 миллион адамға, Пәкістанда 20 миллион адамға бағаланады (2010).[3]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Джаттар панджаби тілінде сөйлейді (джатки-инди диалектілері, хиндки және т.б.). Урду тілі де кең тараған.[4]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Үндістанда негізінен индуизм мен сикхизм, Пәкістанда ислам дінін ұстанады.[5]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Джаттар біздің дәуіріміздің басында Пенджабтың батыс аймақтарында тұратын тайпалардың үлкен тобы болды. Кейінірек Үндістанның солтүстігінде кең таралдып, олар панджабтардың этникалық негізін құрады және сикхтер қауымдастығына кірді. Үндістандағы Джатаның едәуір бөлігі өзі аттас ауылшаруашылық кастасына айналды Орта ғасырларда джаттар толыққанды қауымдастықтарды құрады, әскери дағдыларға ие болып, Дели сұлтандары мен моғол падишаларының әскерлеріне жалдамалы ретінде тартылды. 17 ғасырдың соңында джаттар Ұлы Моғолдардың езгісіне қарсы күреске көтерілді.[6]
Бірінші көтеріліс (1669 ж.) Матхура ауданында болды, жетекшісі Гокла. Екінші (1672) – Нарнаул уезінде. Оған сатнами сектанттары, оның ішінде төменгі касталардың қоғамдық қызметшілері, қолөнершілері белсенді түрде қатысты. Көтерілісшілер Нарнаул мен басқа да бірқатар қалаларды басып алды, бірақ Делидің шетінде падишах әскерлері жеңіліске ұшырады. Үшінші көтеріліс (1686-91) – ауыл старшинасы Раджа Рамның басшылығымен көтерілісшілер Джумна өзенінің оң жағалауындағы үлкен аумақта өз билігін бекітті. Моғолдарға қарсы күрес 18 ғасырға дейін жалғасты, 18 ғасырдың ортасына қарай дербес Джат княздігі қалыптасты. Ол Сурадж Маленің тұсында ықпалы күшті болды. 1763 жылы ыдырап, шағын Бхаратпур княздігі қалды.[7]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дәстүрлі кәсібі – егіншілік және мал шаруашылығы.[4]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Отбасылары моногамдық, патрилокальды, патрилиналдық.
Дәстүрлі тұрғын үйлері - тегіс шатыры бар және қосалқы құрылыстары бар саман және кірпіштен салынған үйлер.
Шаруа еркектері ұзын кең көйлек, кейде жейде және иық орамал, шалбар, дхоти немесе лунги, бастарына сәлде киеді. Әйелдер киімі – ұзын бүрмелі белдемше, көбінесе шаровармен алмастырылады, ұзын кең көкірекше киеді. Қалалық әйелдер сари немесе шаровары бар блузка киеді.[4]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Словари и энциклопедии на Академике https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1479174
- ↑ ДЖАТЫ https://www.krugosvet.ru/enc/narody-i-yazyki/dzhaty
- ↑ Джаты https://megabook.ru/article/%D0%94%D0%B6%D0%B0%D1%82%D1%8B
- ↑ a b c Әлем халықтарының энциклопедиясы. Джат http://www.etnolog.ru/people.php?id=DZHT
- ↑ Большая российская энциклопедия https://bigenc.ru/world_history/text/1951641 Мұрағатталған 22 маусымның 2022 жылы.
- ↑ Большая Советская энциклопедия ДЖАТЫ https://rus-bse.slovaronline.com/23311-%D0%94%D0%B6%D0%B0%D1%82%D1%8B
- ↑ Большая советская энциклопедия https://gufo.me/dict/bse/%D0%94%D0%B6%D0%B0%D1%82%D1%8B
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
