Джон Вейн
| Сэр Джон Вейн | |
| Джон Роберт Вейн | |
 | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Азаматтығы |
Ұлыбритания |
| Ғылыми аясы | |
| Жұмыс орны | |
| Альма-матер |
|
| Ғылыми жетекші | |
| Несімен белгілі | |
| Марапаттары |
|
Джон Роберт Вейн (ағылш. John Robert Vane; 29 наурыз 1927, Тардебигг, Вустершир, Ұлыбритания — 19 қараша 2004) — британдық фармаколог, 1982 жылғы Физиология немесе медицина саласындағы Нобель сыйлығының лауреаты, жүлдені «простагландиндерді және ұқсас биологиялық белсенді заттарды ашқаны үшін» алып, оны Суне Бергстреммен және Бенгтом Самуэльсонмен бөлісті.
Балалық шағы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Джон Тардебигге, Вустершир (Ұлыбритания) 29 наурызда 1927 жылы дүниеге келген. Ол Морис және Фрэнсис Уэйн отбасында үш баланың ең жасы болды. Оның әкесі Ресейден келген иммигранттардың отбасынан және анасы вустешерлік фермерлер отбасынан. Ол Эджбастонда, Бирмингем қаласында Эдуарда VI мектебін бітірген соң ол химияны зерттей бастады. оның бірінші эксперименттерді ас үйде істеп, кейінірек оның әкесі оған эксперименттер үшін бақшадан шағын сарай салды.
Ғылыми зерттеулер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1944 жылы Бирмингем университетінде , Джон химияны зерттей бастады. 1946 жылы химиядан бакалавр дәрежесі алған соң, ол Оксфорд жұмыс істейтін және физиологиямен айналысатын Гарольд Берн зертханасына көшіп келеді. 1953 жылы Нью-Гавенге, Коннектикут штатына көшіп келіп Йель университетінің профессоры Арнольд Уэлш басшылығындағы кафедраға ассистент болып орналасады. 1955 жылы, Wayne Негізгі медицина ғылымдар институтына аға оқытушы болып Англияға, Лондондағы Линкольн Инн Филдстегі Корольдік колледжінде оралды. Онда ол қан тамырларының суперфузионды биоанализ техникасын әзірленген[1]. Әдістің ерекшелігі, әрбір жеке органдар көлемінде орналастырылатын түрлі тіндерді тоқтата тұруға болады, сондықтан ұлпалардағы сұйықтық бірінен соң бірі ағатын болады. Ол сондай-ақ, үш немесе төрт тіндердің дифференциалды сезімталдығын бірегей қамтамасыз етілуін әрбір тест үшін - зат үлгісі немесе «саусақ ізін» беретін жүйесін әзірледі. Бұл әдісті пайдалана отырып, ғалымдар бұрын белгісіз биологиялық белсенді заттарды анықтады. Уэйннің біріктіру әдістері мен брадикинин нығайтатын фактор (БКФ), 1964 жылы бразилиялық фармаколог Сержио Феррейр ашқан, гипертонияны емдеу препаратының дамуына әкелді (сол сәттің өзінде ол брадикинин ангиотензин І -нің ангиотензин ІІ -ге айналуына тежелуіне ықпал етеді, қысымның өсетіні дәлелденіп отыр). Эксперименттік жолмен алынған құрамында пептидтер бар препараттар, жылан уынан бөлінетін гипертензия ауыратын науқастарға тағайындалған. Пайдаланғаннан кейін осы топтың қан қысымының төмендеуі байқалды.
1966 жылы Вейн эксперименттік фармакология профессоры атанды.
1971 жылы аспирин онда қан ұюын туғызатын простагландиндерді және A тромбоксанын тежейтіні табылған2, [2]. Предложил использовать малые дозы аспирина для снижения риска тромбоза коронарных артерий (закрытия их просвета сгустками крови)[3][4].
1973 жылы Джонды Велком Фаундейшндегі ғылыми-зерттеу орталығының директоры лауазымына шақырылды. Компанияда жұмыс істеу барысында ол простациклинді — тамырларды кеңейтетін затты әзірледі және зерттеді. Сондай-ақ, Солтүстік Каролина зертханаларымен бірлесе отырып атракуриум (бұлшық етті қысқа уақытқа релаксанты), ламотриджин (анти-тырыспалы препарат, эпилепсияда қолданылады) және ацикловир (герпестікке қарсы препарат) сияқты жаңа препараттар алынды.
1986 жылы Джон, Wellcome Foundation-нен кетіп, ол медициналық колледж Варфоломей ауруханасының қасынан, қабыну және жүрек-қан тамырлары аурулары мәселелерімен айналысатын Уильям Гарвей ғылыми-зерттеу институтын құрады.
1991 жылы, Джон әріптесі Эрик Анггардпен Vanguard Medica Ltd атты фармацевтикалық компанияны құрды, бұлар фармацевтикалық компаниялар қызықпаған уыттылығы жоғары қосылыстарды дамыту үшін ашты. Бұл компания 1996 жылға дейін болған.
Марапаттары мен сый-құрметтері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Суне Бергстрем және Бенгтом Самуэльсонмен бірге Джон 1982 физиология немесе медицина саласындағы Нобель сыйлығына ие болды. Нобель комитеті сыйлықты оған «простагландиндерді және ұқсас биологиялық белсенді заттарды ашқаны" үшін табыстады. 1984 жылы өзінің қызметтері үшін фармацевтикалық ғылым алдында рыцарь атанды. 1985 жылдан 1987 жылға дейін Корольдік Қоғам вице-президенті болып қызмет атқарды.
Ол Британ Фармакологиялық Қоғамының белсенді мүшесі болды және онда көптеген қызметтерді атқарды: Қоғамның бірінші хатшысы (1968—1970), 1970 жылдан 1973 жылға дейін бас хатшысы және 1982 жылы Сыртқы істер министрі; 1985 жылы құрметті мүшесі болып сайланды.
2003 жылдың мамыр айында, Краковте "англо-поляк ғылыми ынтымақтастығына қосқан үлесі мойындау" белгісі ретінде Польша Республикасына сіңірген еңбегі Крестімен марапатталды.
Отбасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1948 жылы Дафни Пейгке үйленді. Шамамен сол уақытта, олардың екі қызы болған.
Жеке қасиеттері[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Джон ұяң адам болған, бірақ бұл оның үйірімпаз және жылы шырайлы болуына еш кедергі келтірген жоқ. Әйелімен қонақ күтуді өте ұнататын, бұл бұлардың қолынан жақсы келетін еді.
Джон фармаколог ретінде гений, ойланбастан маңызды болжамдарын әзірлейтін болған. Елітетін талантты оратор, бірнеше ұрпақтың мотиваторы және оқытушы бола білді[5].
Өзі туралы былай дейтін: «Менің өмірімнің ферменттер мен медиаторларға байланысты болуы - қызықты детектив; жаңа маңызды ұғымдар мен препараттарға келу үшін бұрын белгісіз жолдарды және байланыстарды іздеу»[6].
Ол жануарлардың қорғаушыларға қарсы болды және олардың қызметіне батылдықпен қарсылық айтты. Ол мақсаты зерттеуде жануарларды пайдалануға болатын қорғаныс ғылыми-зерттеу орталығының жақтаушысы болды.
Әуестіктері, хобби[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Джон саяхаттағанды өте ұнататын еді. 1973 жылдан бастап оның отбасылық үйі болған, Кариб аралдарындағы Верджин-Гордаға жиі сапар жасады. Сонымен қоса құмарпаз суасты сүңгуір болатын және су астын фотосуретке түсіруді өте ұнататын.
Өмірінің соңы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Уэйннің жүрегі нашар еді. 1992 жылы табысты операция өткізді, содан кейін қосымша 2002 жылы тағы жасатты. Екінші процедурадан кейін өзін-өзі қалпына келтіруі күрделі жүрді, өйткені жамбас сүйектері сынған еді, көп ұзамай өкпе қабынуынан 2004 жылы 19 қарашада ауруханада қайтыс болды.
Қайнар көзі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Vane J. The release and fate of vaso-active hormones in the circulation // Br. J. Pharmacol, 1969, v. 35, p. 209—242
- ↑ Vane J. Inhibition of prostaglandin synthesis as a mechanism of action for aspirin-like drugs // Nature — New Biology, 1971, v. 25, p. 231
- ↑ Vane J. My life and times with enzymes and mediators // Med. Sci. Monit., 2001, v. 7, p. 790—800
- ↑ Vane J. Back to an aspirin a day? // Science, 2002, v. 296, p. 474—475
- ↑ Collier. J. Obituary: Sir John Vane. The Guardian, 25 November. 2004
- ↑ Moncada S. Sir John Robert Vane // Biogr. Mems Fell. R. Soс., 2006, v. 52, p. 401—411
Сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
| ||||||||||
- Алфавит бойынша тұлғалар
- Алфавит бойынша ғалымдар
- 29 наурызда туғандар
- 1927 жылы туғандар
- 19 қарашада қайтыс болғандар
- 2004 жылы қайтыс болғандар
- Медицина саласындағы Нобель сыйлығының иегерлері
- Ұлыбритания фармакологтары
- Ұлыбритания биохимиктері
- Оксфорд университеті түлектері
- Бирмингем университеті түлектері
- Корольдік медаль иегерлері