Диләра бикеш дүрбесі
| Диләра бикеш дүрбесі | |
| қырымтат. Dilâra bikeç dürbesi | |
 | |
| Жалпы мәлімет | |
|---|---|
| Статусы |
|
| Орналасқан қала | |
| Мемлекет | |
| Картада орналасуы | |
|
| |
.svg)
Координаттар: 44°44′48″ с. е. 33°52′57″ ш. б. / 44.74667° с. е. 33.88250° ш. б. (G) (O) (Я)
Диләра бикеш дүрбесі (қырымтат. Dilâra bikeç dürbesi) — XVIII ғасырдағы мазар Бақшасарай Хан сарайының Оңтүстік қақпасында орналасқан. Аңыз бойынша, дүрбеде Қырым ханы Қырым Герейдің махаббаты мен сарай басқарушысы Диләра Бикеш жерленген. Диләра Бикештің тұлғасы әлі де аз зерттелген. Ол өлер алдында Бақшасарайда Жасыл Жәми көрінетін жерге жерлеуді өтінген деген аңыз бар. Таудың қарама-қарсы беткейінде оның кесенесінің жанында хан әйгілі Көз жасы субұрқағын жасады.
Сегіз қырлы ғимарат 1764 жылы бақша террассаларының алыс бұрышында салынған. Ол жарты айы бар жарты шар тәрізді күмбезбен жабылған. Қабырғаларды бойлай екі қатар арка тәрізді ойықтар бар. Бұған дейін кесененің кіреберісінің үстіне «Марқұм Диләра бикештің аруғына дұға» деген жазуы бар тақта орнатылған болатын. «Көз жасы субұрқағы» бастапқыда дүрбеде орналасқан еді, содан кейін 1783 жылы субұрқақ ауласына көшірілді[1].
2007 жылы қалпына келтіруден кейін дүрбе күмбезі бастапқы құрылмадай қорғасынмен жабылды[2].
Әдебиетте ол туралы алғашқы белгілі ескертулерді Қырым хандығы Ресейге қосылғаннан кейін бірден шетелдік саяхатшылар қалдырды: ағылшын әйел Крейвен 1786 жылы кесене туралы «Қырым арқылы Константинополге саяхат», орыс қызметіндегі неміс Паллас 1793 жылы «Bemerkungen auf einer Reise in die südlichen Statthalterschaften des Rußischen Reichs in Den Jahren 1793 und 1794 деп жазды.
.jpg)
Федерик Дубуа де Монпере «Кавказды айналып, шеркестерге және абхаздарға, Грузияға, Арменияға және Қырымға саяхат» атты еңбегінде былай деп жазды[3]:
"Бақшасарайда барлығы бірауыздан саяхатшыларды Мәриям Потоцкаяның осында жерленгеніне сендіреді; Пушкин өзінің әдемі өлеңін Мәриямға арнаған көз жасы субұрқағынан бастап, осы мазармен аяқтайды. Алайда бұл дәстүрде сенімді ештеңе жоқ. Бұл тамаша мазар 1764 жылы қайтыс болған, Қырым Герейдің сүйікті әйелі, шығу тегі грузин Диләра Бикеш есімді әйелге жайлы орын ретінде қызмет етті. Барлығы оның христиан, Қырым Герейдің сүйікті әйелі болғанына қызығушылық танытады...».
Әдебиет[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Фадеева Т.М., Соколова М.В. Бақшасарай және төңірегі: Жолбасшы. Ақмешіт: Бизнес-Информ, 2000.
Сілтеме[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Диләра бикеш дүрбесі
- Бақшасарай тарихи-мәдени және археологиялық мұражай-қорығы — Диләра бикеш дүрбесі
- Қырым ханының сүйікті әйелі Диләра бикештің жұмбағы
- Диләра Бикеш кесенесі _ Ескерткіштер мен тарихи орындар _ Қырымның көрікті жерлері
- Хан сарайы
- Диләра Бикеш кесенесі
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Олекса Гайворонский. Диләра бикеш дүрбесі. Мұражайдың ресми сайты. Басты дереккөзінен мұрағатталған 6 қаңтар 2009.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 1 мамыр 2009.
- ↑ Олекса ГАЙВОРОНСЬКИЙ БАҚШАСАРАЙ СУБҰРҚАҒЫ ТУРАЛЫ АҢЫЗДАР I БӨЛІМ: ДИЛӘРА БИКЕШ ДҮРБЕСІ (4 тамыз 2015).
- ↑ Frédéric Dubois de Montpéreux Reise um den Kaukasus zu den Tscherkessen und Abchasen, nach Kolchis, Georgien, Armenien und in die Krim. 3 Bände — Librairie de Gide. — Darmstadt: Leske, 1842—1846.