Дулун
| қыт. 独龙族, пиньинь Dúlóng Zú | |
| Дулун | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
12 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
 Қытай |
6 000 |
 Мьянма |
6 000 |
| Тілдері | |
| Діні | |
Дулундар (қыт. 独龙族, пиньинь Dúlóng Zú) — Қытайдағы халық, ұлттық азшылықтардың бірі.[1] Жалпы саны 12 мың адам. Негізгі қоныстанған елдері Қытай – 6 мың адам, Мьянма – 6 мың адам.[2] Олар Дулун өзенінің аңғарындағы Гуншан-Дерун-Ну автономиялық округінде жинақы түрде тұрады.
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тілі – дулун тілі.[3] Дулун тілі қытай-тибет тілдер отбасының тибет-бурман тобына жатады.[4]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дінге сенушілердің діни байланысы: буддизм.[5] Бұрын дулундардың анимистік дүниетанымы болған, табиғи құбылыстарға табынған, зұлым рухтардың бар екендігіне сенген.
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дулун ұлты туралы сөз алғаш рет Юань әулеті кезінде (1279-1368) құрастырылған естеліктерде кездеседі. Содан кейін Дулун ұлты «Цяо» деп аталды. Цин әулеті кезінде ол «Цю» немесе «Цюй» деп аталды. Жаңа Қытай құрылғаннан кейін осы ұлт өкілдерінің тілегі негізінде ұлттың өз атауы – «Дулун» бұл ұлттың ресми атауы болды. ХХ ғасырдың 40-жылдарында жаңа Қытай құрылғанға дейін тұрғылықты жерінің шалғайлығы мен реакцияшыл билеуші топтардың ғасырлар бойы қанауына байланысты дулондар арасындағы қоғамдық өндіріс процесі өте төмен деңгейде болды.[6]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Негізгі кәсібі – қолмен атқарылатын ауыл шаруашылығы (жүгері, қарақұмық, күріш, арпа, тары, көкөніс, кендір), мал шаруашылығы, аңшылық, балық аулау, терушілік, қолөнер (тоқымашылық, өру).[7]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Шағын отбасы көп балалы отбасының бір бөлігі болып табылады, бірақ көп балалы отбасы үшін бір үй жеткіліксіз болса, онда жастар ата-анасының жанынан жаңа үй салады. Рудың барлық мүшелерінің дәстүрлі түрде ортақ атауы бар. Ерлер рудың өзегін, ал әйелдер уақытша бөлігін құрайды. Неке жасына жеткенде дулундар арасында қатаң сақталатын тайпа заңдары бойынша қыздар басқа ауылға, басқа тектегі еркектерге кетті. Бірақ олар өз тегін сақтап, туған ауылымен байланысын үзбейді.
Дулун ұлдары мен қыздары тұрмысқа шықпас бұрын қызды немесе жігітті өздері таңдайды. Бірақ некеге келгенде шешімді тек ата-ана қабылдайды. Бұл жағдайда белгілі бір руға жату дәстүрлі түрде маңызды рөл атқарады. Құда түсу үшін күйеу жігіт қалыңдыққа сыйлық беруі керек. Бала туғанда күйеу баласы қайын атасына сиыр немесе қымбат нәрсе беруі керек. Дулундар өте еңбекқор және достықты бағалайды. Олар көмек пен қолдауды қажет ететін кез келген адамға көмектесуге дайын. Дулундар өте қонақжай халық.
Дулундар өлгендерді жерлеуді әдетке айналдырған. Олар бос, қуыс бөренелерде жерге қойылады. Ерекше жағдайларда - өлім ауыр аурудан болған жағдайлар кезінде мәйітті өртейді немесе өзенге лақтырылады. Жаназаға барлық туыстары құрбандық асын ала келді.
Дулун халқы ән мен биді жақсы көреді. Егін жинау, аң аулау, үй салу кезінде, мерекелерде, құда түсу күндерінде дулундар өздерінің сезімдерін халық әндері мен билерімен білдіреді. Көбінесе дулундар ән айтып, би билейді.[8]
Киімдері өте қарапайым, қазіргі кезде әдетте шалбар мен көйлек және ұзын белдемше киеді, әйелдер костюмнің үстіне иығына мата перде жамылады.
Тағамының негізі - жүгері мен картоп. Ең көп таралған сусын - жүгері мен күріштен жасалған шарап.
Тұрғын үйлері екі түрлі: ағаш бөренеден жасалған үйлер және қабырғалары бамбуктан тоқылған қаңқалы үйлер.[9]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Значение слова дулуны https://xn--b1algemdcsb.xn--p1ai/wd/%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%83%D0%BD%D1%8B
- ↑ Советская историческая энциклопедия Дулун https://my-dict.ru/dic/sovetskaya-istoricheskaya-enciklopediya/2111804-dulun/
- ↑ Современная энциклопедия ДУЛУН https://rus-modern-enc.slovaronline.com/3784-%D0%94%D0%A3%D0%9B%D0%A3%D0%9D
- ↑ Әлем халықтарының энциклопедиясы. Дулун http://www.etnolog.ru/people.php?id=DULU
- ↑ Современный энциклопедический словарь. 2012 https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1839005.html
- ↑ Китай - Национальность Дулун http://china.kulichki.net/figures/nationality/012.shtml
- ↑ Народность дулун https://www.abirus.ru/content/564/623/624/639/642/1184.html
- ↑ Нравы и обычаи у народности дулун http://kitaeved.com/istoriya-kitaya-kul-tura-traditscii/nravy-i-obychai-u-narodnosti-dulun.html Мұрағатталған 19 мамырдың 2022 жылы.
- ↑ Дулун (独龙族) https://shansbooks.ru/spravochnik-kitaista/dulun-/
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
