Ескелді ауданы
| Қазақстан ауданы | |
| Ескелді ауданы | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Облысы | |
| Аудан орталығы | |
| Ауылдық округтер саны |
11 |
| Ауыл саны |
33 |
| Әкімі |
Ахметов Елдос Тұрсынбайұлы[1] |
| Аудан әкімдігінің мекенжайы |
Қарабұлақ ауылы, Оразбеков көшесі, №67 |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары |
44°54′12″ с. е. 78°29′42″ ш. б. / 44.90333° с. е. 78.49500° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 44°54′12″ с. е. 78°29′42″ ш. б. / 44.90333° с. е. 78.49500° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты |
1928 |
| Жер аумағы |
4,3 мың км² |
| Уақыт белдеуі | |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
52 368[2] адам (2023) |
| Ұлттық құрамы |
қазақтар (74,54%), орыстар (20,51%), украиндар (0,18%), немістер (1,09%), шешендер (0,39%), корейлер (1,00%), поляктар (0,06%), татарлар (1,49%), ұйғырлар (0,24%), басқалары (0,27%)[3][4] |
| Сандық идентификаторлары | |
| Пошта индексі |
040500-040520[5] |
| Автомобиль коды |
19 |
|
| |
Ескелді ауданы — Жетісу облысындағы әкімшілік бөлініс. Аудан орталығы – Қарабұлақ ауылы.
Географиялық орны, жер бедері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Солтүстігінде Ақсу ауданымен, батысында Қаратал, Көксу аудандарымен және Талдықорған қаласымен, оңтүстігінде Кербұлақ ауданымен, шығысында Қытаймен шектеседі.
Ескелді ауданының жері негізінен Жетісу (Жоңғар) Алатауын екіге бөліп тұрған Көксу депрессиясы мен тау аралық ойыста орналасқан. Ауданның шығыс бөлігі – басын мәңгі қар мен мұз басқан биік тау сілемдерінен тұрады, мұнда ауданның ең биік жері (4016 м) орналасқан. Батысы – Көксу, Қаратал өзендері аңғарын қамтыған тегіс жазық. Мұнда аласа таулар (Дауылбай тауы, 922 м) мен қыраттар (Қызылжар, 932 м) кездеседі. Аудан аумағынан ағып өтетін Қаратал өзенінің Қараой, Шежі, Шымбұлақ және Көксу өзендерінің Құсақ, Жаңғыз салалары биік таулардан бастау алады. Ауданда аумағы кіші Үшкөл және Жасылкөл көлдері бар. Жер қойнауынан алтын, күміс (Бурақой), қорғасын, мырыш (Текелі, Батыс Текелі) кентастары өндіріледі. Мәрмәр, әктас кендері барланған.
Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Климаты континенттік. Қысы суық, жазы ыстық әрі қуаң (батысында). Жазық өңірдегі қаңтардың орташа температурасы –8 – 11°С. Шілденің орташа температурасы жазық жерінде 23°С-тан, таулы өңірде 18°С-қа дейін өзгереді[6]. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері жазықта 250 – 350 мм, тауда 800 – 1000 мм. Шөлейтті дала белдеміне тән жазық бөлігінің топырағы сортаң, құмдақ сұр және қоңыр келеді, таулы өңірінің топырағы қоңыр, қызыл қоңыр, шалғынды қара. Өсімдіктерден жусан, сұлыбас, сүттіген, бетеге, қызыл мия, тал, шырғанақ, ырғай, долана, алма ағашы, қайың, шырша, қарағай өседі. Қасқыр, түлкі, қоян, аю, барыс, борсық, таутеке, арқар, марал, қырғауыл, кекілік, сарышұнақ, аламан, т.б. мекендейді. Таулы өңірінде «Жетісу аяқты балығы» мемлекеттік қорықшасы (4,8 мың га) орналасқан.
Шаруашылығы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Ауданда өнеркәсіп бағытында 6 кәсіпорын жұмыс істейді. Ірісі – «Алматы қанты» жабық акционерлік қоғамы. Ескелді би ауданының ауыл шаруашылығына жарамды жері 580,4 мың га (2006). Оның 51,4 мың га жері жыртылған, шабындық 16,4 мың га, жайылымдар 506,7 мың га жерді құрайды. Аудан жерімен Түрксіб темір жолы және Алматы – Өскемен автомобиль жолдары өтеді.
Халқы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]| 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989[7] | 1999 | 2009[8] | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 44168 | ▲44911 | ▲61855 | ▲67573 | ▼61932 | ▼48548 | ▲50082 | ▲52362 |
Тұрғындар саны – 46631 (2019).
- ұлттық құрамы: қазақтар (74,54%), орыстар (20,51%), украиндар (0,18%), немістер (1,09%), шешендер (0,39%), корейлер (1,00%), поляктар (0,06%), татарлар (1,49%), ұйғырлар (0,24%), басқалары (0,27%).
Әкімшілік бөлінісі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Аудандағы 33 елді мекен 11 ауылдық округке біріктірілген:
| Ауылдық округтері | 2009 | 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Ерлер 2009 | Ерлер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Әйелдер 2009 | Әйелдер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ақын Сара ауылдық округі | 2146 | ▼1885 | 87,8 | 1080 | ▼960 | 88,9 | 1066 | ▼925 | 86,8 |
| Алдабергенов ауылдық округі | 4903 | ▼4862 | 99,2 | 2393 | ▲2407 | 100,6 | 2510 | ▼2455 | 97,8 |
| Бақтыбай Жолбарысұлы ауылдық округі | 8257 | ▲8312 | 100,7 | 4002 | ▲4140 | 103,4 | 4255 | ▼4172 | 98 |
| Жалғызағаш ауылдық округі | 1354 | ▼1316 | 97,2 | 682 | ▲686 | 100,6 | 672 | ▼630 | 93,8 |
| Көкжазық ауылдық округі | 1973 | ▼1952 | 98,9 | 998 | ▲1003 | 100,5 | 975 | ▼ 949 | 97,3 |
| Қайнарлы ауылдық округі | 1290 | ▲1302 | 100,9 | 682 | ▲703 | 103,1 | 608 | ▼599 | 98,5 |
| Қарабұлақ ауылдық округі | 21767 | ▲25572 | 117,5 | 10462 | ▲12609 | 120,5 | 11305 | ▲12963 | 114,7 |
| Қаратал ауылдық округі | 2521 | ▼2243 | 89 | 1250 | ▼1127 | 90,2 | 1271 | ▼1116 | 87,8 |
| Қоңыр ауылдық округі | 1639 | ▼1019 | 62,2 | 879 | ▼569 | 64,7 | 760 | ▼450 | 59,2 |
| Сырымбет ауылдық округі | 2059 | ▼1781 | 86,5 | 1075 | ▼934 | 86,9 | 984 | ▼847 | 86,1 |
| Төлеңгіт ауылдық округі | 2173 | ▼2118 | 97,5 | 1084 | ▼1070 | 98,7 | 1089 | ▼1048 | 96,2 |
| ЖАЛПЫ САНЫ | 50082 | ▲52362 | 104,6 | 24587 | ▲26208 | 106,6 | 25495 | ▲26154 | 102,6 |
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Ескелді ауданының әкімі тағайындалды (3 тамыз 2022).
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- ↑ Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2019 жылдың басындағы саны Мұрағатталған 17 қаңтардың 2013 жылы.
- ↑ 2009 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы
- ↑ Қазақстан почталық индекстері
- ↑ Жетісу энциклопедия. - Алматы: «Арыс» баспасы, 2004 жыл. — 712 бет + 48 бет түрлі түсті суретті жапсырма. ISBN 9965-17-134-3
- ↑ Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- ↑ ҚР халық санақтары Мұрағатталған 10 қазанның 2023 жылы.
- ↑ 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары
| ||||||||||||||
| ||||||