Еңбек ету жағдайлары
Еңбек жағдайлары - қызметкердің өмірі мен денсаулығы қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, гигиена талаптарына сай болуға тиіс.
Қызметкердің толыққанды демалуға қажетті материалдық қажеттіктерін қанағаттандыруға мүмкіндігі болуға тиіс. Оның білім алуға және тағы басқа мүмкіндіктері болуға тиіс. Еңбек жағдайлары бойынша заңнамалық талаптар азаматтардың табиғи, әлеуметтік мұқтаждарына сәйкес белгіленеді.
Заңнамада еңбек уақыты да реттелінеді. Сонымен қатар еңбекке ақы төлеу тәртібі, қызметкердің және жұмыс берушінің құқықтары мен міндеттері де көрсетіледі.
Жұмыс уақыты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Қызметкердің денсаулығын қорғауды қамтамасыз ету және басқа себептермен шаршап-шалдығуына жол бермес үшін жұмыс уақытының нормалары қойылады. Оларды белгілеудің зор тәжірибелік маңызы бар. Айтылғандардан байқалғандай, қызметкердің денсаулығы қорғалады. шаршау- өндірістегі қайғылы оқиғаларға себепші болуы мүмкін. Еңбек шартының жағдайларына сәйкес қызметкер еңбек міндеттемелерін орындауға міндетті уақыт - жұмыс уақыты саналады. Бұл еңбек нормасы деп аталады. Бөлек жағдайларда еңбек нормасы заңнамамен немесе тікелей жұмыс берушімен белгіленеді. Жұмыс уақытының ұзақтығы еңбе заңнамасына сәйкес аптасына қарақ сағаттан аспауға тиіс. Еңбек шарттарында тараптардың келісімі бойынша жұмыс уақытының ұзақтығы аз белгіленуі мүмкін. Жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы еңбек шартымен ғана белгіленбейді. Жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы заңнамамен белгіленеді. Заңнама жұмыс уақытының жалпы ұзақтығын ғана реттеп қоймайды. Аптадағы жұмыс күнінің санын да анықтайды. Жалпы алғанды қызметкерлер үшін екі демалыс күні бар бес күндік жұмыс аптасы белгіленеді. Бес күндік жұмыс аптасы кезінде күнделікті жұмыстың ұзақтығын жұмыс беруші реттеп отырады.
Апталық норма[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Апталық жұмысуақытысының нормасы 36 сағат болғанда күнделікті жұмыс күнінің ұзақтығы 6 сағаттан аспауы қажет. Ал егер апталық норма 24 сағат болса - онда 4 сағат күндік норма болады. Бес күндік немесе алты күндік жұмыс апталығын ұжымдық нмесе жеке еңбек шарттарына сәйкес жұмыс беруші белгілейді.
Түнгі уақыт[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Кейбір ұйымдарда жұмысты түнгі уақытта жүзеге асыру талабы қойылады. Сағат 22:00-ден таңғы 6:00-ге дейінгі мерзім түнгі уақыт болып есептеліді. Мысалы, нан зауыттары нан таңертен дүкенедердің сөрелерінде тұруы үшін түнде нан пісіруі керек. Электр энергиясын беруге тиісті ұйымдар олардың толассыз берілуін түнде де қамтамасыз етуге тиіс. Ол үшін электр компанияларының белгілі бір қызметкердері кезекшілікті жүзеге асырады. Еңбек шартын жасау кезінде қызметкер түнде де жұмыс істеуге тура келетінін, әрине, білу керек. Бес күндік 40 сағаттық жұмыс аптасында түнде жұмыс істеу уақыты 1 сағатқа қысқарады. Түнгі уақытта жұмыс істеуге тыйым салынған дәрігерлік куәләгә бар өзге адамдарды түнгі жұмысқа тартуға болмайды.
Демалыс уақыты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Еңбек заңнамасымен демалыс уақыты да реттеледі. Демалыс уақыты деген қызметкердердің өздерінің еңбек міндеттерін орындаудан босайтын уақыты. Заңнамадан басқа демалыс уақыты ішкі еңбек тәртібі кестесімен де, ауысым кестелерімен де белгіленеді. Қызметкерге осы ретте жұмыс істейтін жерден аз уақытқа кетіп қалуға құқық беріледі. Демалыс уақытына төмендегі үзік бөліктер жатады:[1]
- Жұмыс күні бойындағы, ауысымдағы үзіліс;
- Жұмыс күндері (ауысымдар) арасындағы күнделікті демалыс;
- Апта сайынғы демалыс күндері;
- Жыл сайынғы еңбек демалыстары.
— құқық 10 сынып кітабы 86 бет
Сыртқы сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Еңбек кодексі(қолжетпейтін сілтеме)
- Еңбек шарты
- Еңбек құқығы Мұрағатталған 8 қарашаның 2012 жылы.
- Еңбек ету бостандығы
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Құқықтану: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарльқ бағытындағы 11-сыныбына арналған оқулық / А.Ибраева, Б.Қуандыков, Ш.Маликова, С.Есетова. — Алматы: «Мектеп» баспасы, 2007. — 192 бет. ISBN 9965-36-002-2
