Жабайы жоңышқа

Ботаникалық сипаттамасы.

• Бұл өсімдікті халық арасында әртүрлі атайды. Айталық, республикамыздың оңтүстігінде көк бас жоңышқа, бал гүлі, аңыздық үш жапырақты жоңышқа, шығыс облыстарды гүлі ара, дәрілік жоңышқа деп атайды.
• Жабайы жоңышқа – биіктігі 50 см – ге дейін жететін, көп жылдық шөп тектес өсімдік.
• Тамыры жуандау, өзекті, жан - жағына қосымша тамырлары тараған.
• Сабағы жіңішке, тік өседі, бұтақшалары көп, үш жапырақты.
• Гүлдері топтасып, ірі гүл шоғырын құрайды, түсі – ақшыл - көк.
• Жемісі – бір дәнекті, кішкентай ғана жұмыртқа тәріздес бұршақ.
• Шілде – тамыз айларында гүлдейді.

Табиғатта таралуы.

Бұл өсімдік жабайы түрде республикамыздың оңтүстік, шығыс, солтүстік облыстары ормандарының шетінде, бұталар арасында, сайлы – қыратты жерлерде, жол бойында, су жайылып, тартылған шалғындарда жиі өседі. Дәрілік шикізат ретінде өсімдік толық гүлдеп болған кезде, гүл шоғыры ғана қайшымен ептеп қиылып алынады. Ол аса құрғатылмай кептіріліп, фанерь, кардон жәшіктерде салынып, құрғақ қараңғы бөлмелерде сақталады.

Химиялық құрамы.

Жоңышқаның гүл шоғырының құрамында трифолин деп аталатын гликозид, эфирлік майлар, аскорбин қышқылы, каротин, В тобындағы дәреумендер, алколоидтар, смолалық заттар, изофлавноидтар, биохинон деген заттар бар.

Қолданылуы.

Мал дәрігерлігі практикасында тыныс алу органдары ауыратын бұзаулардың, қозыладың қақырығын түсіру үшін қолданады. Тұнба 1:10 қатынаста жасалып, бұзауға 150 – 200 мл мөлшерінде 3 – 4 рет ішкізіледі. Ал, қозыға – 25 – 50 миллилитрден күніне 3 – 4 рет ішкізсе тыныс алу жеңілдеп, жалпы күйі жақсарады. Сақау ауруына шалдыққан құлынға жоңышқаның 1:5 қатынаста дайындалған ертіндісін ішкізсе, жалпы күйі жақсарып, тез оңалады.

Шәріпбаев Н. Малдың тыныс алу мүшелерінің ауруларын емдеу үшін қолданылатын дәрілік өсімдіктер // жабайы жоңышқа — "Қайнар", 1988. — Б. 147-148. — (Пайдалы өсімдіктерді мал дәрігерлігінде қолдану). — 5700 таралым. — ISBN 5 - 629 -00074 - 5.