Жансүгір батыр

Батырдың өмірбаяны

Жансүгір батыр – Қойлы Атығай руынан шыққан Баубек батырдың қартайған шағында бәйбішесі Мысықтан сүйген баласы. Жансүгір Баубекұлының туған және қайтқан жылдары туралы нақты дерек жоқ. Шамамен 1800 жылдардың басында туып, 1880 жылдары кезінде дүниеден өткен болуы керек. Әкесі Баубек бабамыз шамамен 1690 жылдары туып, 1760 жылдары дүние салған. Атығай ұранды жалпақ елдің жауға бастар ұраншысы Андықожа, Баубек батырлар Қалмақтармен жойқын соғыста атақты Қожаберген жырау, кейінірек Бөгенбай батырдың жасақтарының мыңбасшысы болса керек. Екеуі – бір-біріне немерелес, аталас жандар. Бұлардан кейінгі қол бастар батыр осы Жансүгір батыр болады.

Жансүгірдің батырлық атағы

Жансүгірдің батырлық атағы Үш жүздің баласына жан¬жақтан жау анталап, түстіктен Қоқан қоқаңдап, теріскейден орыстың назары ауа бастаған кезде шығады. Осындай бір кезде Баубектің ескі досы Қараман батыр жасағымен келіп: «Мына жорыққа сарбаздарыңа бас етіп кімді жібересің?» – деп алдынан өтеді. Баубек ұлы Жансүгірді атапты. Содан бұл жасақ құба қалмақпен болған шайқастарда үлкен жеңістерге жетеді. Жансүгір батырлығымен көзге түседі. Басына бақ қонып, абыройы аспандай бастайды. Жансүгірдің жанында өзімен аталас Төлебайдан тараған Мыр¬затай, Жиестен Сарыбай сияқты үзеңгілес серіктері болады. Бұл батырлар елін де, жерін де жауға бермей, тек бірлікті, татулықты ойлаған. Жансүгірдің тағы бір жанындағы досы – Нұрым атты ақын кісі. Нұрым ақынның негізі – естек. ХVІІІ ғасырдың соңы – ХІХ ғасырдың бас кезінде Есіл бойына келіп орнаған естектерді қуып тастағанда қазаққа үйленген бір естек ағайын қалып қойыпты. Содан туған Нұрым, қазақтың жиені, жас күнінен батырдың жанында айырылмас дос болып өскен. Алғашқы жастық жалын, лапылдаған жігер көңілдерін көкке өрлеткен кездерінде Әлмембет Мырзабай батыр, Жансүгір батыр, Нұрым ақын үшеуі Кенесары Қасымұлы қол жинап жатыр дегенді естіп, соған барып қосылады. Ол жорыққа шықса да, елде болса да, іргелес қонып, бірге жүріпті.

Батыр туралы естелік

Оның қазіргі Солтүстік Қазақстан облысы Аққайың ауданы Аралағаш ауыл маңайында Тереңкөл көлінің жағасында, құбыла бетіндегі шоқ теректің бауырында мешіті болыпты. Нұрым дүниеден өтерінде өзін жерлейтін жерді айтып осы жерді көрсетеді. Кейін Жансүгір батыр өлерінің алдында өсиет етіп, өзін досының жанына жерлетіпті. Бүгінгі күні Жансүгір батырдың жерленген жері Петропавл-Астана тас жолының жиегінде Аралағаш ауыл маңындағы Тереңкөл жағасында ұрпақтары Сексен Исаұлы, Ескендір Мырзатайұлы ауыл ақсақалдар орны жоғалмасын деп қолдан құйып, бір белгі қойыпты. Ол сол қалпы әлі тұр. Бүгінгі күні Жансүгір батырға ескерткіш турғызу жөнінде мәселені шешу үшін мемлекеттік органдардың өкілдерінен, Аралағаш селосының тұрғындарынан, аудандық мәслихаттың депутаттарынан, округтің ауыл шаруашылық тауар өндірушілер басшыларының санына тұратын ұйымдастырушылық комитеттен Бабамыздың басына кесене орнату жұмысы жүргізілуде.

Дереккөздер

Аралағаш ауылының мұражайынан алынған деректер