Жетісу облысы
| Ресей империясының облысы | |||
| Жетісу облысы | |||
| |||
| Әкімшілігі | |||
|---|---|---|---|
| Ел | |||
| Әкімшілік орталығы | |||
| Тарихы мен географиясы | |||
| Құрылған уақыты | |||
| Таратылған уақыты | |||
| Жер аумағы |
402 200 км² | ||
| Тұрғындары | |||
| Тұрғыны |
987 863 адам (1897) | ||
|
| |||
 Жетісу облысы Ортаққорда | |||
Жетісу облысы — Ресей империясындағы, Кеңестік Ресейдегі және КСРО-дағы әкімшілік бірлік. Әкімшілік орталығы — Верный.
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Облыс 1867 жылы 23 шілдеде құрылған. Облыстық үкімет 1868 жылы 2 наурызда ашылды. Мемлекеттік кеңестің 1891 жылғы 12 сәуірдегі ең жоғары бекітілген пікірі бойынша Дала генерал-губернаторлығының билігіне беруімен өзгертілді. 1899 жылы 13 шілдеде, 1898 жылы 7 қаңтардағы Басқарушы Сенаттың жеке жоғары қаулысына сәйкес Түркістан генерал-губернаторлығының құзырына берілді.
1918 жылы 30 сәуірде облыс Түркістан АКСР құрамына енді. 1924 жылы 27 қазанда ұлттық-аумақтық межелеудің нәтижесінде бөлінді. Облыстың солтүстік бөлігі — Қырғыз АСКР Жетісу губерниясы, ал оңтүстік бөлігі — РКФСР-ге тікелей бағынышты Қарақырғыз АО болды.
Ресей империясының Жетісу облысы солтүстікте Семей облысымен, оңтүстік пен шығысында Қытай жерімен, батысында Ферғана, Сырдария және Ақмола облыстарымен шектесті.
Ауданы — 402,200 км² (353,430 шақырым²).
Билік органдары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Әкімшілік бөлінісі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Әкімшілік жағынан Жетісу облысы 1867 жылы Түркістан генерал-губернаторлығының құрамында құрылды. XX ғасырдың басында облыс 6 уезге бөлінді:
| № | Уез | Уездік қала | Ауданы, шақырым² |
Тұрғындары (1897), адам |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Верный | Верный (22 744 адам) | 58 330 | 223 883 |
| 2 | Жаркент | Жаркент (16 094 адам) | 5160 | 122 636 |
| 3 | Қапал | Қапал (6183 адам) | 69 100 | 136 421 |
| 4 | Лепсі | Лепсі (3230 адам) | 87 080 | 180 829 |
| 5 | Тоқмақ | Пішпек (6615 адам) | 80 480 | 176 577 |
| 6 | Пржевал | Пржевальск (8108 адам) | 47 760 | 147 517 |
1921 жылдың 1 қазанындағы жағдай бойынша Түркістан республикасының құрамындағы облыс 7 уезден тұрды: Алматы (Верный) (24 болыс), Жаркент (9 болыс), Қарақол (20 болыс), Қапал (Талдықорған) (14 болыс), Лепсі (9 болыс), Нарын (9 болыс), Тоқмақ (10 болыс).
1922 жылы 2 маусымда Қапал ауданы Талдықорған болып өзгертілді.
1924 жылы 11 қазанда Орта Азиядағы кеңестік республикаларды межелеп бөлу нәтижесінде Алматы, Жаркент, Талдықорған және Лепсі уездері, сондай-ақ Тоқмақ уезінің үш болысы Қырғыз АСКР-не берілді. Қарақол, Нарын мен Тоқмақ уездері Қарақырғыз АО құрамына кірді.
Әскери губернаторлар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
| Т. А. Ә. | Атағы, шені, лауазымы | Лауазымды орындау уақыты |
|---|---|---|
| Колпаковский Герасим Алексеевич | генерал-майор (генерал-лейтенант) | |
| Фриде Алексей Яковлевич | генерал-майор | |
| Иванов Григорий Иванович | генерал-майор (генерал-лейтенант) | |
| Ионов Михаил Ефремович | генерал-лейтенант (генерал-майор) | |
| Покотило Василий Иванович | генерал-лейтенант | |
| Фольбаум Михаил Александрович | генерал-лейтенант | |
| Щербаков Николай Петрович | генерал-майор |
Әскери губернатордың көмекшілері мен облыстық басқару төрағалары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
| Т. А. Ә. | Атағы, шені, лауазымы | Лауазымды орындау уақыты |
|---|---|---|
| Озеров Алексей Федорович | полковник | |
| Россицкий Евгений Андреевич | нақты статтық кеңесші | |
| Ейлер Петр Константинович | генерал-майор | |
| Щербинский | камер-юнкер атағында | |
| Аристов Николай Александрович | коллеждік кеңесші, лауазымды атқарушы (08.11.1881 бекітілді, нақты статтық кеңесші) | |
| Трепов Владимир Фёдорович | коллеждік асессор, лауазымды атқарушы (бекітілді 13.06.1891, сарай кеңесшісі) | |
| Каталей Петр Иванович | подполковник, лауазымды атқарушы |
Вице-губернаторлар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
| Т. А. Ә. | Атағы, шені, лауазымы | Лауазымды орындау уақыты |
|---|---|---|
| Каталей Петр Иванович | подполковник | |
| Осташкин Павел Петрович | коллеждік асессор (нақты статтық кеңесші) |
Тұрғындары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1897 жылғы халық санағы бойынша бұл аймақта 987 863 тұрғын болған (529 215 ерлер мен 458 648 әйелдер), оның 62 974 қалаларда тұрды.1905 жылы облыстың халқы 1 070 600 адамды құрады.
Халықтың негізгі бөлігін (1897 жылғы санақ бойынша) қырғыз-қайсақтар құрады — 794 815; великоросстар — 76 839, малоросстар — 18 611, тараншылар — 55 999, сарттар — 14 895, қытайлықтар (бәлкім, көпшілігі дүңгендер) — 14 130, Еділ татарлары (татарлар) — 8353.
1897 жылғы ұлттық құрамы[1]:
| Уез | қырғыз-қайсақтар | великоросстар | Іле ұйғырлары | малоросстар | сарттар | қытайлықтар | татарлар | қалмақтар |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Жалпы губерния | 80,4 % | 7,8 % | 5,7 % | 1,9 % | 1,5 % | 1,4 % | … | … |
| Верный | 67,7 % | 15 % | 11,5 % | … | 2,6 % | … | … | … |
| Жаркент | 66,6 % | 4,6 % | 24,6 % | … | 0,83 % | 2,1 % | … | … |
| Қапал | 92,1 % | 4,5 % | … | 1,8 % | 0,24 % | … | 1,2 % | … |
| Лепсі | 86,3 % | 7,9 % | … | 4,3 % | 0,14 % | … | 1,1 % | … |
| Тоқмақ | 85,8 % | 4,3 % | … | 2,6 % | 2,4 % | 4,3 % | … | … |
| Пржевал | 87 % | 6,4 % | … | 1,2 % | 2,1 % | 1,4 % | … | 1,1 % |
Бейнелемесі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Облыс елтаңбасы (ІІМ шығ., 1880)
Облыс елтаңбасы (Сукачов шығ., 1880)
Елтаңбаның заманауи суреті (2000-жылдары)
Облыс астанасы Верный қаласының елтаңбасы, 1908
Тағы қараңыз[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
 | Бұл мақалада еш сурет жоқ.
Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.
|
 | Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |