Жүзгіш машиналар

Жүзгіш машиналар — алдын ала дайындықсыз су бөгеттерінен өте алатын ұрыстық және көліктік (доңғалакты немесе шынжыр табанды) құралдар. Бірінші ұрыстық жүзгіш машиналар (автомобиль-қайықтар немесе амфибиялар) 20 ғасырдың басында пайда болды. Орыс өнертапкышы И.Чайковский 1916 жылы жүзгіш сауытты автомобильдің жобасын жасады. 1919 жылы Ижорск зауытында Г.В. Кондратьевтің конструкциясымен жасалған жүзгіш танктін тәжірибелік үлгісі сыналды. 1920 жылы бірқатар елдерде де осыған ұқсас машиналардың үлгілері сыналды.

Қолданылуы

Екінші дүниежүзілік соғыста көптеп қолданыла бастады. Қазіргі әскерлерде жүзгіш автомобильдер, шынжыр табанды (доңғалақты) транспортерлар. сауытты транспортерлар, жаяу әскердің ұрыстық машиналары және жеңіл танктер бар. Жүзгіштігін қамтамасыз ететін су өткізбейтін корпустары, суда жүруге арналған қозғалтқыштары, суда басқару механизмдері, сонымен қатар қосымша жабдықтары (суды ағызып шығаратын жүйелері) болады. Суда жүруі үшін бұрандалы, роторлық,бұрандалы, су атқыш, шынжыр табанды және доңғалақты қозғалтқыштар қолданылады. Бұрандалы еспелер конструкциясының қарапайымдылығы мен беріктілігіне байланысты қолданысқа кеңінен тараған. Роторлық-бұрандалы қозғалтқыштар батпақты, құмды жерлерде, қалың қарларда, лайланған суларда жүруге арналған қолданылады. Ол бұранда бетін құрайтын дәнекерленген пластиналары бар айналмалы екі немесе төрт цилиндрден тұрады. 1950 жылдардан бастап су атқыш қозғалтқыштар кенінен қолданыла бастады. Шынжыр табанды қозғалткыштардың тарту күші суға батқан шынжыр табанның төменгі бөлігінің айналу есебінен, ал доңғалақты машиналардың тарту күштері дөңгелектерінің айналу есебінен құрылады. Жүзгіш машиналардың жылдамдығы суда — 10-16 км/сағ.; су асты қанаттарында және ауа жастықтарындағы машиналардың жылдамдығы — 70 км/сағқа дейін және одан да көп болады, ал шынжыр табанды және доңғалақты қозғалтқыштар 5-10 км/сағ. жылдамдықты қамтамасыз ете алады.

Сипаттамасы

Жүзгіш машиналар суда маневр жасауы (бұрылу, берілген траектория бойынша жылжу, тежеу, артқы жүріске көшу) жүзу кезінде басқару тетіктерінің көмегімен жүзеге асырылады. Арналуы бойынша жүзгіш машиналар

• ұрыстық машиналарға;
• жеке құрамды, қару-жарақты, техникаларды, материалдық құралдарды су бөгеттерінен өтумен бірге құрлықта тасымалдауға,теңіз десанттарын түсіруге, сонымен қатар теңіз айлақтары болмағанда кемелердің жүгін түсіруге арналған жүзгіш автомобильдер мен транспортерларға — десантты транспорттық;
• жүзбелі көпірлердің өздігінен жүретін арнайы тіректері мен сал қайықтар, негізінен шекенерлік әскерлердің қару-жарағында болатын және судағы жұмыстарды жүргізуге арналған көпірлердің құрылысы үшін қолданылатын жүзбелі құрылғыларға — арнайы машиналарға бөлінеді.

Әдетте, жүзгіш машиналарда артық кысымды және ауаны тазартатын жабдық,тары бар толық герметикалық бөлімдері болады. Жүзбелі транспортерлар меп автомобильдер өзін қорғау үшін пулеметтермен, сонымен қатар түнгі қору аспаптарымен, навигациялық жабдықтармен, байланыс құралдарымен жабдықталған.