Жүйелі әдіс

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

Қысқаша мәлімет[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Жүйелі Әдіс – әлеуметтік тәжірибе мен ғылыми таным методологиясындағы қандай да бір нысанды белгілі бір жүйе ретінде қарастыратын әдіс. Жүйелі Әдіс принциптері нақтылы ғылымдардағы ұқсас мәселелерді дайын үлгімен зерттеуге және оларды зерттеу үшін тиімді бағытты алдын ала анықтауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар арнаулы зерттеулерді күрделі нысандардың тұтастығы мен оны қамтамасыз ететін тетіктердің, сондай-ақ, олардың құрамдас бөліктерінің көптүрлі типтік байланыстарының кейпін теориялық тұрғыдан дұрыс анықтауға бағыттайды. 20 ғасырдан бастап Жүйелі Әдіс ғылыми танымда жетекші орын ала бастады. Оның ғылыми қолданысқа енуінің алғышарттары, ең алдымен, ғылымның алдына жаңа күрделі нысандарды зерттеу міндеттерінің қойылуымен байланысты болды. 20 ғасырдың 1-ші жартысында әлеуметтік тәжірибеде де ірі кешенді мәселелердің шешімін табу күн тәртібіне қойылды (мысалы, аймақтарды әлеуметтік-экономикалық тұрғыдан кешенді түрде дамыту, қазіргі заманғы өндірістерді жасақтау, қалаларды дамыту, қоршаған ортаны қорғау шаралары, т.б.) Ғылыми-тәжірибелік міндеттердің өзгеруі Жүйелі Әдістің негізгі идеяларын пайдаланатын жалпы және арнаулы ғылыми тұжырымдамалардың пайда болуымен қатар жүрді. Жүйелі Әдіс принциптерінің жаңа ғылыми білім мен тәжірибеде таралуымен қатар 20 ғасырдың ортасынан бастап бұл принциптерді методологиялық тұрғыдан жүйелеу басталды. Бастапқы методологиялық зерттеулер жалпы жүйелер теориясын түзу міндетімен шектелді. Алайда бұл бағыттағы зерттеулердің дамуы жалпы жүйелер теориясын жасау міндетінің шеңберінен асып түсті. Осы бағыттағы ғылыми-зерттеулердің кең көлемді методологиялық бағдарын белгілеу үшін 20 ғасырдың 70-жылдарынан бастап “Жүйелі Әдіс” термині қолданысқа енгізіліп, ғылыми айналымда берік орнықты. Жүйелі Әдіс қасаң методологиялық тұжырымдама емес. Жүйелі Әдістің принциптері бұрынғы, ескірген дәстүрлі пәндерді қайта зерделеп, алға жаңа міндеттер қою және оларды шешу жолдарын белгілеуге мүмкіндік берді, белгілі бір пәнге құрылымдық және типологиялық сипаттама бере отырып, оны жаңаша зерттеуге, тиімді зерттеу бағдарламаларын жасауға көмектесті. Жүйелі Әдіс бұрынғымен салыстырғанда әлдеқайда кең көлемдегі ғылыми жаңалықтар ашуға жәрдемдесті (мыс., В.И. Вернадский тұжырымдамасындағы биосфера ұғымы, қазіргі заманғы экологиядағы биогеоценоз ұғымы, экономикалық басқарудың тиімді тәсілдері, т.б.). Жүйелі Әдіс қазіргі заманғы ғылымның өзге де методологиялық бағыттарымен тығыз байланыста дамуда. Бұл ретте Жүйелі Әдіс құрылымдық және құрылымдық-функциональді талдаумен көптеген мәселелер бойынша тығыз байланысты. Оларды тек қана құрылым мен функция ұғымдары ғана емес, сондай-ақ нысанның көптүрлі типтік байланыстарын зерделеу міндеті де жақындастырады. Жүйелі Әдіс принциптері биология, экология, психология, кибернетика, техника, экономика, басқару, т.б. салаларда қолданылады. [1]

Сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. Қазақ энциклопедиясы