Зайсан шөгінді алабы

Зайсан шөгінді алабы геологиялық тұрғыдан алғанда өзімен аттас ойыспен байланысты, ол Алтай таулы жүйесінің оңтүстік сілемдерімен және Тарбағатай, Маңырақ, Сауыр, Сайқан жоталарының солтүстік сілемдерімен шектелген. Ойыстың Қазақстан ауқымындағы жалпы ауданы 30 мың км²-ды құрайды.

Алаптың кристалдық іргетасы - девон-алғашқы таскөмірлік жаралымдар, олар алаппен шектесетін таулы құрылымдар аумағында ашылады және негізінен блокты құрылыспен сипатталады. Аралық құрылымдық қабат ортаңғы-жоғарғы таскөмірлік молассоилық кешеннен құралған, бұл кешен ойыстың еңістенген бөлігінде пермь мен ортаңғы юра түзілімдерімен үстемеленген.

Платформалық тыс бор, палеоген және неоген түзілімдерінен тұрады. Шөгінді тыстың жалпы қалыңдығы 6 км. Зайсан ойысы ауқымында Маңырақ маңы ойысымы, Солтүстік Зайсан көтерілімі, Маңырақ көтерілімі, Батыс Маңырақ ойысымы, Арқалы көтерілімі және Ақсуат ойысымы анық дараланады. Бұлардың ішіндегі ең ірі құрылымдық элемент - Маңырақ маңы ойысымы, оңтүстігі мен солтүстігінен Солтүстік Зайсан және Солтүстік Сайқан терең жарылым жүйелерімен шектелген, ендікке бойлас бағытта созылған бұл ойысымның мөлшері 160х50 км.

Платформалық тыс аралық кешеннің бүкіл құрылымдық ерекшеліктерін тегістеп жіберген. Мұнай туындатуға ең қабілетті кешен ретінде қимасында жанғыш тақтатастары бар, қыздырғанда көмірсутектерді молынан бөліп шығаруға қабілетті жоғарғы таскөмір-пермь түзілімдерін ғана қарауға болады. Мұнай туындатудың негізгі ошағы ретінде Маңырақ маңы ойысымының орталық бөлігін қарау орынды, себебі осы өңірде жоғарыда көрсетілген түзілімдердің қалыңдығы ең жоғарғы көрсеткішпен сипатталады және олар мұнай туындатуға ең қолайлы термобаралық жағдайлар өңірінде орналасқан.

Мұнай мен газ іздестірудің бірінші кезектегі аудандары ретінде Маңырақ маңы ойысымының ернеулік белдемдері (Дайыр террасасы, Маңырақ маңы флексурасы т.с.с.) қаралуы тиіс.