Зайып Ақыпұлы

Зайып Ақыпұлы - (1878, Қытай, Алтай өңірі – 1939, Гималай тауындағы Нақша деген жерде) – қытай қазақтары арасынан шыққан қоғам қайраткері, Абақ керейдің жәнтекей руының тәйжісі. 1935 жылы тамыз айында Баркөлдегі жергілікті өкімет органының басшысы Шэн Ши Сайдің озбыр әрекетіне қарсы шығады. Қытай әскерлері наразылық білдірген қазақтар көтерілісін қарудың күшімен басып тастады. Оларға төтеп бере алмаған Зайып тәйжі 1936 жылы тамыз айында 5 мың адамды бастап, Гансуге қарай көшеді. 1937 жылы қыркүйекте қытай әскерлерінің шабуылынан бас сауғалаған 233 отбасы, 1165 адам Гансудың Уркин-Иырка қаласын келіп паналайды. 1938 жылы шілдеде Зайып тәйжі Қытайдың солтүстік-батыс ауданының билеушісі генерал Ма Буфаңнан қазақтардың Уркин-Иырка, Доламан, Соха және Сур өңірлерін қоныстануына рұқсат алады. Бірақ бұл жерде де дүнген әскерлері тарапынан қысымшылық көріп, мал-мүлкі талан-таражға түскен қазақтарды бастап Зайып 1939 жылы Кунлун тауын асып, Тибетке өтуге мәжбүр болады. Гималай тауының қатаң ауа-райы әлсіреткен қазақтар соңынан қуған жаумен 2 күн бойы кескілескен шайқас жүргізеді. Зайып тәйжі ауылы тағы да қаша көшіп, 20 күннен соң Тибеттегі Нақша деген жерге келіп, жергілікті билеуші Лыхасадан пана сұрайды. Бұл жерден де қолдау таппаған қазақтар Үндістанға бет алады. Соңына түскен таңғыт әскерлерінен қашып, Гималайдың шың-құзы мен биік шатқалдары арқылы өткен қазақ көші жол-жөнекей түрлі дертке шалдығып, мал-жаны шығынға ұшырайды. Көшке бас-көз болуды Елісқан мен баласы Оспанға тапсырып, Зайып тәйжі жолда ыс ауруынан көз жұмады. Зайыптың ұрпақтары қазір Түркияда тұрады.