Заман ақыр жастары...

«Заман ақыр жастары...» — Абайдың 1891 ж. жазған өлеңі. Әрқайсысы 4 тармақты 4 шумақтан тұрады, көлемі 16 жол. Өлеңде Абайдың өз тұсын- дағы қазақ жастарына берген сипаттамасы, мінездемесі өрнектелген. Кезінде ақын қоғам дамуындағы жастар роліне, күш-жігеріне ерекше мән беріп, оларды оқытып, тәрбиелеуге зор көңіл бөлген. Сондықтан ақын өлендерінде жастар тақырыбы кең жырланып, мол орын алған. Туынды солардың іс- қылығына, тіршілік сыңайына реніш білдіре, сынай жазылған. Жанры жағынан өлеңді сол кездегі қазақ жастарының жинақталған образын жасаған сати- ралық портреттік суреттеме деуге болады. Абай мұнда салмақпен, зіл тастай отырып, жастар арасындағы өршіген алауыздықты, өзара өшпенділікті, мәнсіз керісті, яғни бірліктің жоқтығын бір түйіп тастайды. Одан соң жастардың не боларын білмей жүргенін, еңбекке икемсіздігін, дау-дамай, айтыс- таласқа тым төселіп алғандығын сынайды. Ел қамы, жұрт жоғы үшін әлеумет ісіне араласудың орнына, топанға тойып, өреге сүйкенген сиырдай әркімге бір ұрынатынын беттеріне басады. Ақын мұндай жастардың ішкі психологиясына, мінез дағдысына үңіледі, өтірік күліп тұратынын, қалжыңбас, қылжақ келетінін, ауыздарына «ақ ит кіріп, қара ит шығып» жататынын ашына айтады.

Шығарма 7-8 буынды, а-, а-, б-, а ұйқасымен жазылған. Алғаш рет 1909 ж. С.-Петербургте жарық көрген «Қазақ ақыны Ибраһим Қунанбайүғылының өлеңі» атты жинақта жарияланды. Өлеңнің тексі Мүрсейіт қолжазбаларында бар. Текстологиялық зерттеулер бойынша 1909 жылғы жинақтағы 1-шу- мақтың 2-жолы «Қосылмас еш бастары», 2-шумақтың4-жолы «Құр тілменен жиғаны» Мүрсейіт қолжазбаларында «Қосылмас ешбір бастары», «Қүр тілменен жиғалы» деп берілген. Ал 1933 жылғы басылымда «Қүр тілмен малды жиғалы» делінген. 1939, 1945, 1957, 1977 жылғы басылым- дарда Мүрсейіт қолжазбаларындағы шумақтар негізге алынды. Өлең ағылшын, орыс, өзбек, қырғыз, тәжік, түрікмен, ұйғыр, қарақалпақ, татар, азербай- жан тілдеріне аударылған.