Занде
| азанде | |
| Занде | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
3,5 млн. | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
 Конго Демократиялық Республикасы |
2,5 млн. |
 Судан |
720 000 |
 Орталық Африка Республикасы |
300 000 |
| Тілдері | |
| Діні | |
|
дәстүрлі нанымдар | |
Занде (өз атауы — азанде)[1] — Конго Демократиялық Республикасының солтүстік-шығысындағы және Орталық Африка Республикасы мен Суданның шекаралас аудандарындағы халық. Жалпы саны 3,5 млн. адам. Конго Демократиялық Республикасында – 2,5 млн., Суданда – 720 мың адам, Орталық Африка Республикасында – 300 мың адам.[2] Мбому, бандия, бил, бамбой, адио және т.б. әртүрлі этникалық топтарды біріктіреді.
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тілі – занде немесе азанда тілі.[3]
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дәстүрлі нанымдарды сақтанады.[4]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Занденің қалыптасуы XVIII—XIX ғасырларда әртекті халықты біріктіретін және амбому билеуші Авунгара әулеті басқарған азанде рубасылар одағының құрамында басталды. Араб құл саудагерлерімен соғысқан.[5]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Негізгі кәсіптері – қолмен атқарылатын егіншілік (жүгері, құмай, күнжіт, таро, маниок, жержаңғақ, қарбыз, тау күріш, банан), балық аулау, аң аулау, терушілік. Ауыл шаруашылығы жұмыстарының басым бөлігін әйелдер атқарады. Ер адамдар тазалық жұмыстарымен, балық аулаумен, үй салумен және т.б. айналысады. Дәстүрлі қолөнерден – ұсталық, піл сүйегінен өңдеу, ағаш ою, қыш, тоқымашылық дамыған.[6]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Әлеуметтік ұйым ауыл және үлкен отбасы қауымдастығына негізделген. Музыкалық фольклор дамыған.
Елді мекендері шашыраңқы орналасқан. Тұрғын үйлері – қабырғалары саз балшықпен сыланған және қызыл, қара және ақ әшекейлермен боялған, конус тәріздес шатыры бар лашықтар.
Дәстүрлі киімдері – ерлерге арналған белге таңылған мата, әйелдерге арналған жапырақ шоғы – еуропалық киімдерге алмастырылуда.
Азық-түліктері - өсімдік тектес тағамдар, термиттер, балық, етті сирек жейді.[7]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Занде https://megabook.ru/article/%D0%97%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B5%20(%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4)
- ↑ Современная энциклопедия Занде https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/200413-zande/
- ↑ ИЛЛЮСТРИРОВАННЫЙ ЭНЦИКЛОПЕДИЧЕСКИЙ СЛОВАРЬ https://sanstv.ru/dict/%D0%B7%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B5
- ↑ Большой энциклопедический словарь https://gufo.me/dict/bes/%D0%97%D0%90%D0%9D%D0%94%D0%95
- ↑ Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1987478
- ↑ Народы и культуры З https://travel-journal.ru/ethno/36/281/
- ↑ народы мира / Занде http://www.etnolog.ru/people.php?id=ZAND
