Ижорлықтар

Вод, финн және ижор тайпаларының ауылдар картасы, 1848-2007 ж

Ижорлықтар (өзд. атауы – карьялайсет, изури) – финндер тобына жататын халық. Ресей Федерациясы Ленинград облысының Ломоносов, Кингисеп ауылдарын қоныстанған. Осы облыста – 449, Эстонияда – 306 адам тұрады (1992). Антропологиялық жағынан ижорлықтар аз ғана моңғол нәсілінің белгісі аралас еуропалық нәсілдің беломор – балтық түріне жатады.

Тілі

Ижорлықтар орал тілдері шоғырының финн-угор бұтағына жататын ижор тілінде сөйлейді. Ижор тілі 4 диалектіге бөлінеді. Орыс тілі кең тараған.

Діні

Ижорлықтар христиан дінінің православие тармағын ұстанады.

Ижорлықтардың желкенді қайығы

Тарихы

1 – 2 ғасырларда ижорлықтар карель тайпаларынан бөлініп, Ижор өзенінің бойына қоныстанған. Ондағы жергілікті вод тайпасы ижорлықтармен араласып кеткен. Ижорлықтар жазба құжаттарда 13-ғасырдан бастап кездеседі, 20-ғасырда Карель мойнағындағы жергілікті тұрғындармен аралас болған.

Кәсібі

Дәстүрлі кәсіптері - ауыл шаруашылығы, балық аулау, соның ішінде теңізден балық аулау және орман шаруашылығы. 19 ғасырда аңшылық, делдал сауда, қолөнер (ағаш өңдеу, керамика) дамыды. Ижорлықтардың мәдениеті, тұрмыс-тіршілігі, тұрғын үйлері орыстарға ұқсас. Ижорлықтар өмір сүрген үйлер мұқият салынған іргетаспен сипатталады, ол жер асты суларының деңгейі жоғары жергілікті топырақтарға арналған. Төбеге желден қорғайтын шатырлар пайдаланылды.

Мәдениеті

XVIII-ғ.Ижорлықтардың дәстүрлі киімі

Ижорлықтар киімінің алғашқы сипаттамалары 18 ғасырдағы зерттеушілердің еңбектерінде кездеседі. Қыздардың киімдері тұрмыстағы әйелдердің киімінен ерекшеленбегенімен, шаш үлгісі мен бас киімнің пішінінде айырмашылықтар болды. 19 ғасырдың аяғында ижорлық әйелдер ресейлік үлгідегі сарафан киюге көшті, ал 20 ғасырдың басында қалалық киім нұсқалары кең тарады - юбкалар мен жемпірлер. 19 ғасырдағы ижорлық ерлердің көпшілігі ұзын ақ шалбармен үйлесетін ұзын көйлек киген. 20 ғасырдың басында олар маталардан тігілген киімдерді киюге көшті. Бас киім ретінде қала қалпақтары мен кепкалар пайдаланылды, тек кейбір жерлерде ескі ижора қарттары дәстүрлі кең жиекті сабан немесе киіз қалпақ киген.

Орыс халқының арасында азшылық болып тұрып келгендіктен ижорлықтар өзінің этникалық келбетін толықтай жоғалтып алуға жақын. Жердің, судың, ошақтың жебеушісі болады деп сенеді. Фольклоры, эпикалық поэзиясы сақталған.

Қазақстандағы ижорлықтар

Ижорлықтар соғыс қарсаңындағы жылдары Карелия және Ленинград облысынан арнаулы қоныс аударушылар ретінде Қазақстанға көшірілді. Қазақстандағы саны - 1 адам (2009).