Ижорлықтар

Ижорлықтар (өзд. атауы – карьялайсет, изури) – финндер тобына жататын халық. Ресей Федерациясы Ленинград облысының Ломоносов, Кингисеп ауылдарын қоныстанған. Осы облыста – 449, Эстонияда – 306 адам тұрады (1992). Антропологиялық жағынан ижорлықтар аз ғана моңғол нәсілінің белгісі аралас еуропалық нәсілдің беломор – балтық түріне жатады.
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ижорлықтар орал тілдері шоғырының финн-угор бұтағына жататын ижор тілінде сөйлейді. Ижор тілі 4 диалектіге бөлінеді. Орыс тілі кең тараған.
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ижорлықтар христиан дінінің православие тармағын ұстанады.

Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
1 – 2 ғасырларда ижорлықтар карель тайпаларынан бөлініп, Ижор өзенінің бойына қоныстанған. Ондағы жергілікті вод тайпасы ижорлықтармен араласып кеткен. Ижорлықтар жазба құжаттарда 13-ғасырдан бастап кездеседі, 20-ғасырда Карель мойнағындағы жергілікті тұрғындармен аралас болған.
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дәстүрлі кәсіптері - ауыл шаруашылығы, балық аулау, соның ішінде теңізден балық аулау және орман шаруашылығы. 19 ғасырда аңшылық, делдал сауда, қолөнер (ағаш өңдеу, керамика) дамыды. Ижорлықтардың мәдениеті, тұрмыс-тіршілігі, тұрғын үйлері орыстарға ұқсас. Ижорлықтар өмір сүрген үйлер мұқият салынған іргетаспен сипатталады, ол жер асты суларының деңгейі жоғары жергілікті топырақтарға арналған. Төбеге желден қорғайтын шатырлар пайдаланылды.
Мәдениеті[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Ижорлықтар киімінің алғашқы сипаттамалары 18 ғасырдағы зерттеушілердің еңбектерінде кездеседі. Қыздардың киімдері тұрмыстағы әйелдердің киімінен ерекшеленбегенімен, шаш үлгісі мен бас киімнің пішінінде айырмашылықтар болды. 19 ғасырдың аяғында ижорлық әйелдер ресейлік үлгідегі сарафан киюге көшті, ал 20 ғасырдың басында қалалық киім нұсқалары кең тарады - юбкалар мен жемпірлер. 19 ғасырдағы ижорлық ерлердің көпшілігі ұзын ақ шалбармен үйлесетін ұзын көйлек киген. 20 ғасырдың басында олар маталардан тігілген киімдерді киюге көшті. Бас киім ретінде қала қалпақтары мен кепкалар пайдаланылды, тек кейбір жерлерде ескі ижора қарттары дәстүрлі кең жиекті сабан немесе киіз қалпақ киген.
Орыс халқының арасында азшылық болып тұрып келгендіктен ижорлықтар өзінің этникалық келбетін толықтай жоғалтып алуға жақын. Жердің, судың, ошақтың жебеушісі болады деп сенеді. Фольклоры, эпикалық поэзиясы сақталған.[1]
Қазақстандағы ижорлықтар[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ижорлықтар соғыс қарсаңындағы жылдары Карелия және Ленинград облысынан арнаулы қоныс аударушылар ретінде Қазақстанға көшірілді. Қазақстандағы саны - 1 адам (2009).[2]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, IV том
- ↑ Қазақстан халқы. Энциклопедия. /Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева.- Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2016. 186-бет ISBN 978-601-7472-88-7
Сілтемелер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
![]() | Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
![]() |
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |