Мазмұнға өту

Израиль-Иран соғысы

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Израиль-Иран соғысы
Негізгі қақтығыс: Таяу Шығыстағы соғыс (2023 жылдан)
Израильдің Иран даусы ғимаратына соққысы
Израильдің Иран даусы ғимаратына соққысы
Дата

13–25 маусым 2025 жылы (12 күн)

Орын

Иран, Израиль, Батыс жағалау
Жанама елдер:
Ирак, Иордания, Ливан, Сауд Арабиясы, Сирия, Йемен

Статусы

24 маусымнан уақытша бейбітшілік

Қарсыластар
Қолбасшылары
Шығындар

Израиль ақпаратынша:
29 қаза тапқан[1][2][3][4][c]
3,238 жарақаттанған[5][4]
2 Hermes дроны құлады[6]
Иран ақпаратынша:
5 F-35 жойғышы атылды
[7][8]
2 ұшқыш ұсталды[9]
61+ ҰҰА мен снаряд-ұшақ құлады[10]
139+ Моссад тыңшысы ұсталды[d]
5 Моссад тыңшысы атылды[19]
700+ Израиль тыңшысы ұсталды[20]

Иран ақпаратынша:
610 қаза тапқан
4,700+ жарақаттанған[21]
HRANA ақпаратынша:
1,054 қаза тапқан[22]
4,476 жарақаттанған[22]
Израиль ақпаратынша:
950 дрон атылды[23]
200+ баллистикалық ракета атушысы мен 120+ БЗЗ құлады[24][25]
8 AH-1 тікұшағы құлады[26][27]
5 F-14 жойғышы құлады[28][29]
2 F-5 жойғыш[30]
1 KC-707 атылды[31]

Жалпы шығындар
сандар түрлі деректе әртүрлі
ондаған мың ирандық ығысқан[32]
9,000+ израильдік ығысқан[33][34][35]
8,000+ израильдік үйсіз қалды[36]
1 сириялық бейбіт адам қаза тапқан[37]
7 иорданиялық бейбіт адам жарақаттанған[38]
5 палестиналық бейбіт адам жарақаттанды[39]
Бұл үлгіні: көру • талқылау • өңдеу

2025 жылғы 13 маусымда Израиль Иранның әскери және ядролық нысандарына тосын шабуыл жасады да,[40][41] екі ел арасында толыққанды қарылу қақтығыс басталды. Бұл қақтығыста Иранды хуситтер, Израильді Америка Құрама Штаттары қолдайды. Соғыстың бастапқы сағаттарында Иранның басты әскерилері, ядролық энергетиктері[42] және саясаткерлері (соның ішінде АҚШ-пен келіссөз жүргізген Әли Шамхани)[43][44] өлтірілген еді, елдің ядролық, әскери нысандарына соққы жасалған болатын.[45] Осыған жауап ретінде Иран Израильдің әскери нысандарына, қалаларына ракета атқан.[46][47][48] Америка Құрама Штаттары соғыс басталғалы Израильді қорғап жүретін де, 22 маусымда Иранның үш ядролық нысанын бомбалап, осылайша қақтығысқа тікелей кірді. Йемендегі хуситтер осы кездері Израильге бірнеше ракета атқан болатын.[49][50]

Қақтығыс онжылдықтар бойы жалғасқан екі ел арасындағы жағымсыз қатынастардың шиеленісі деп сипатталады. Иран Израильдің егемендігіне күмән келтіріп, ыдырағанын талап етіп жүрсе, Израиль Иранның ядролық бағдарламасын қауіп-қатер деген. Газа соғысына әкелген 7 қазан шабуылы мен кейінгі Таяу Шығыстағы дағдарыс барысында екі ел арасындағы бәсеке тікелей қақтығысқа айналды. Соққыларын Израиль Иранның одақтас жасақтарын, соның ішінде Хамас пен Хезболланы аса әлсіреткесін бастаған. Екі ел 2024 жылғы сәуір мен қазанда бір-біріне соққы жасаған болатын.[51][52][53][54] Иранның ядролық қаруға ие болуына жол бермейтін келісім жасалуына АҚШ президенті Дональд Трамп екі ай берген еді. Израильдің шабуылы осы мерзімнің аяқталғанынан кейін орын алған. Израиль соққысына бір күн қалғанда Атом қуаты халықаралық агенттігі (АҚХА) 20 жылда тұңғыш рет Иранның ядролық шарттарына бағынбайтынын хабарлады.[55]

Израиль шабуылдары нәтижесінде Иранның бірнеше әскери қолбасшысы, Ислам төңкерісі қорғаушыларының корпусы (ИТҚК) басшылығының бөлігі, елдің кем дегенде 10 басты ядролық энергетигі[56][57][58][59] және Иран денсаулық сақтау министрлігі мен оппозицияшыл HRANA ақпаратынша 200-ден астам Иран бейбіт халқы қаза тапқан.[60][61][62] Иранның бірінші жауап шабуылында шамамен 100 ракета мен 100 дрон қолданылды.[63]

24 маусымда АҚШ президенті Дональд Трамп Израиль мен Иран бейбітке келді деп хабарлады,[64] бастапқы бағынбауға қарамастан 25 маусымдағы жағдай бойынша бейбіт жалғасып жатыр.[65][66]

Реакция

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Заң сарапшылары Израильдің соққысын халықаралық заңға қайшы деп бағалаған.[67][68] Бұл бағамен Боливия, Бразилия,[69] Қытай, Ресей, Куба мен Оңтүстік Африка Республикасының үкіметтері келісті.[70][71][72] Израильдің бастапқы соққыларын Мұсылман әлемінің елдері де сынға алды, оларға Мысыр,[73] Иордания,[74] Пәкістан[75] мен Түркия[76] енді. Израиль әрекеттерін Германия мен АҚШ қолдаған, Иранның ядролық қару жасамағанын талап еткен болатын.[77][78][79]

Ескертпелер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. ↑ Соғыс басталғалы тікелей емес араласқан, 22 маусымнан бері толыққанды қатысады
  2. ↑ Хуситтер Иранмен Израильге 13 маусымнан-ақ атыс жасаған.
  3. ↑ Иран соққыларынан қорғауда болған бір израильдік әйелдің жүрегі тоқтады да, ол қайтыс болды.[4]
  4. ↑ 54 Хузистан аймағында[11]
    22 Құм аймағында[12]
    30 Һамадан аймағында[13]
    5 Лұрстан аймағында[14]
    28 Тегеран аймағында[15]

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. ↑ IDF: 80-90% of Iranian missiles intercepted, but 24 Israelis killed in attacks, The Jerusalem Post (16 маусым 2025). Тексерілді 17 маусымның 2025.
  2. ↑ Trump Says Cease-Fire Has Started Between Iran and Israel  (ағыл.), The New York Times (23 June 2025).
  3. ↑ Live updates: Ceasefire status is unclear after Israel reports continued missiles from Iran. AP News (23 маусым 2025).
  4. ↑ a b c Woman dies of heart attack while sheltering from Iran missiles; MDA raises Haifa injury toll to 23, The Times of Israel (20 маусым 2025).
  5. ↑ Fabian, Emanuel Medical officials say 28 people were killed, over 3,000 wounded by Iranian missiles during conflict  (ағыл.). The Times of Israel.
  6. ↑ Israel says drone downed in Iran. Al Jazeera English (18 маусым 2025).
  7. ↑ Iran shoots down Israeli drone, F-35 jet: Reports. Әл-Жазира телеарнасы (18 маусым 2025).
  8. ↑ Iran claims to have shot down fifth Israeli F-35, Newz.az (18 маусым 2025).
  9. ↑ Iran will reportedly share images of captured Israeli fighter jet pilots 'soon'  (ағыл.), Arab News (18 June 2025).
  10. ↑ Air Defense HQ: Over 60 Israeli UAVs, Missiles Destroyed by Iran, Iran Front Page (18 June 2025).
  11. ↑ 54 Mossad-linked spies arrested in Iran's Khuzestan amid hostilities with Israel  (ағыл.), Anadolu Agency (21 June 2025).
  12. ↑ Iran police arrested 22 for links to Israeli spy services since start of conflict: Reports, Al Arabiya English (21 маусым 2025).
  13. ↑ Iranian police arrest 30 alleged Mossad agents behind security threats  (ағыл.), Caliber.
  14. ↑ Iran arrests five suspected Mossad agents in Lorestan  (ағыл.), Caliber.
  15. ↑ Iran arrests 28 Mossad agents in Tehran after busting Israeli spy network. Daily Times (16 маусым 2025).
  16. ↑ Iran executes alleged Mossad spy  (ағыл.). Al Jazeera English (16 June 2025).
  17. ↑ Convicted Mossad spy executed in Iran: Report  (ағыл.). Al Jazeera English (22 June 2025).
  18. ↑ Iran executes three people accused of spying for Israeli spy agency Mossad. Hindustan Times (25 маусым 2025).
  19. ↑ [16][17][18]
  20. ↑ Iran says 700 arrested for wartime ties with Israel; 3 alleged Mossad agents hanged  (ағыл.). Times of Israel (25 June 2025).
  21. ↑ Iran-Israel war: latest developments  (ағыл.), France 24 (24 June 2025).
  22. ↑ a b Twelve Days of War. Israel-Iran Ceasefire Comes into Force  (ағыл.). HRANA News Agency (25 June 2025). Тексерілді, 25 маусым 2025.
  23. ↑ IDF says some 950 Iranian drones destroyed before being launched at Israel  (ағыл.) (21 June 2025).
  24. ↑ Fabian, Emanuel. Israel will achieve its objectives against Iran within a week or two, say IDF officials, The Times of Israel (17 маусым 2025).
  25. ↑ Israeli army claims it destroyed 30% of Iran's missile launchers. Әл-Жазира телеарнасы (16 маусым 2025).
  26. ↑ Fabian, Emanuel. IDF says it bombed 5 Iranian AH-1 helicopters at Kermanshah airbase, The Times of Israel (18 маусым 2025).
  27. ↑ Fabian, Emanuel. IDF says it destroyed three more Iranian military helicopters, The Times of Israel (18 маусым 2025).
  28. ↑ Rogoway, Tyler. Iranian F-14 'Persian Tomcats' obliterated in Israeli airstrike, TWZ (16 маусым 2025).
  29. ↑ Fabian, Emanuel. IDF spokesman says three Iranian F-14 fighter jets destroyed in latest strikes, The Times of Israel (21 маусым 2025).
  30. ↑ Fabian, Emanuel. IDF says it destroyed 2 Iranian fighter jets, 8 ballistic missile launchers, among dozens of targets, The Times of Israel (22 маусым 2025).
  31. ↑ Iran Update Special Report, June 18, 2025, Evening Edition. Institute for the Study of War (18 маусым 2025).
  32. ↑ Fassihi, Farnaz. Can Iran, Israel and the U.S. Now All Claim to Have Won?  (ағыл.), The New York Times (24 June 2025).
  33. ↑ Israel Reports 24 Dead, 800 Injured in Iranian Strikes as War Enters Sixth Day, Israel's Government Press Office via TPS (18 маусым 2025). Тексерілді 21 маусымның 2025.
  34. ↑ Iranian missiles have killed 24, injured more than 800, Jewish News Syndicate (JNS) (18 маусым 2025). Тексерілді 21 маусымның 2025.
  35. ↑ Iranian missiles force evacuation of 3,800 people in Israel, USMuslims (18 маусым 2025). Тексерілді 21 маусымның 2025.
  36. ↑ More than 8,000 Israelis left homeless due to conflict with Iran: Report, Әл-Жазира телеарнасы (20 маусым 2025).
  37. ↑ Rights group says woman killed in western Syria, likely by Iranian drone, The Times of Israel (16 маусым 2025).
  38. ↑ Yohanan, Nurit Caught in the crossfire, Jordan (quietly) shields Israel as Iranian shrapnel rains down  (ағыл.). The Times of Israel. Тексерілді, 24 маусым 2025.
  39. ↑ Israel says missile launched from Yemen fell in Hebron; at least 5 Palestinians hurt, The Straits Times (14 маусым 2025).
  40. ↑ Gordon, Michael In Twist, U.S. Diplomacy Served as Cover for Israeli Surprise Attack. The Wall Street Journal (13 маусым 2025). Тексерілді, 20 маусым 2025.
  41. ↑ What we know as Israel-Iran conflict intensifies  (ағыл.). BBC News (13 маусым 2025). Тексерілді, 17 маусым 2025.
  42. ↑ de Haldevang, Max; Bozorgmehr, Najmeh. The Iranian generals and scientists killed by Israel's offensive, Financial Times (18 маусым 2025). Тексерілді 19 маусымның 2025.
  43. ↑ Regalado, Francesca; Ward, Euan; Fassihi, Farnaz; Granados, Samuel; Chutel, Lynsey. These Are Iranian Generals and Scientists Killed by Israel  (ағыл.), The New York Times (13 June 2025).
  44. ↑ Ebrahim, Nadeen; Adkin, Ross; Michaelis, Tamar Israeli strikes kill some of Iran’s most powerful men, including military and nuclear leaders  (ағыл.). CNN (13 June 2025).
  45. ↑ Report: Mossad carried out covert sabotage operations against Iranian air defenses, long-range missiles  (ағыл.). The Times of Israel. Тексерілді, 17 маусым 2025.
  46. ↑ Campa, Kelly; Morrison, Nidal; Reddy, Ria; Ganzeveld, Annika Iran Update Special Report, June 15, 2025, Morning Edition. Вашингтон: Соғысты зерттеу институты (15 маусым 2025).
    Fabian, Emanuel Woman killed, 13 people hurt, after Iranian missile hits home in Tamra, near Haifa  (ағыл.). The Times of Israel. Тексерілді, 14 маусым 2025.
    Walsh, Joe; Ott, Haley; Reals, Tucker; Breen, Kerry Iran launches missiles and drones at Israel as Israel attacks Iranian nuclear sites and top commanders, IDF says  (ағыл.). CBS News (13 June 2025).
  47. ↑ Iran's UN ambassador says 78 killed, 320 wounded in Israeli strikes – as it happened  (ағыл.). The Guardian (13 June 2025). Тексерілді, 14 маусым 2025.
    Israel attacks Iran's nuclear and missile sites with explosions heard across Tehran. Live updates here  (ағыл.). CTVNews (13 June 2025).
  48. ↑ Lis, Jonathan Israel's Mossad activated exploding drones smuggled into Iran long before Friday's strikes. Haaretz (13 маусым 2025).
    Netanyahu Says Operation 'Rising Lion' Will Last 'as Many Days as It Takes'. The Wall Street Journal (13 June 2025).
    Hundreds reported dead as Israel and Iran trade strikes for a third day  (ағыл.). France 24 (15 June 2025).
  49. ↑ Fabian, Emanuel Ballistic missile from Yemen triggers sirens in Jerusalem and West Bank. The Times of Israel.
  50. ↑ Initial reports indicate impacts in Bat Yam, Rehovot, Ramat Gan from Iran missiles  (ағыл.). The Times of Israel. Тексерілді, 15 маусым 2025.
  51. ↑ Cornwell, Alexander; Hafezi, Parisa; Holland, Steve; Cornwell, Alexander. Iran strikes back at Israel with missiles over Jerusalem, Tel Aviv  (ағыл.), Reuters (13 June 2025).
  52. ↑ Iran-Israel latest: Iran threatens to attack British and American bases  (ағыл.), The Telegraph (14 June 2025). Тексерілді 14 маусымның 2025. Мұрағат көшірмесі 14 маусымның 2025 Wayback Machine мұрағатында
  53. ↑ Iran's attacks on Israel: World leaders warn against escalation, UN Security Council emergency meeting on Sunday  (ағыл.), Le Monde (14 April 2024). Тексерілді 14 сәуірдің 2024. Мұрағат көшірмесі 14 сәуірдің 2024 Wayback Machine мұрағатында
  54. ↑ Schneider, Tal. How effective was Iran's attack? The Israeli public doesn't have the full picture, The Times of Israel (6 қазан 2024). Тексерілді 6 қазанның 2024. Мұрағат көшірмесі 10 қазанның 2024 Wayback Machine мұрағатында
  55. ↑ Murphy, Francois. IAEA board declares Iran in breach of non-proliferation obligations  (ағыл.), Reuters (12 June 2025). Тексерілді 17 маусымның 2025.
  56. ↑ de Haldevang, Max; Bozorgmehr, Najmeh. The Iranian generals and scientists killed by Israel's offensive, Financial Times (18 маусым 2025). Тексерілді 19 маусымның 2025.
  57. ↑ Iran's state TV footage shows residential building in Tehran damaged by Israeli strike. Associated Press. Тексерілді 13 маусымның 2025.
  58. ↑ Fassihi, Farnaz; Nauman, Qasim; Boxerman, Aaron; Kingsley, Patrick; Bergman, Ronen. Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates  (ағыл.), The New York Times (13 June 2025). Тексерілді 13 маусымның 2025.
  59. ↑ In Iran, grief for civilian casualties but little pity for commanders  (ағыл.). BBC News (13 June 2025). Тексерілді, 17 маусым 2025.
  60. ↑ Hafezi, Parisa. Iranians flee capital for safety as Israeli airstrikes intensify  (ағыл.), Reuters (16 June 2025). Тексерілді 17 маусымның 2025.
    {The Latest: Death toll grows as Israel and Iran trade attacks for third day  (ағыл.). AP News (15 June 2025). Тексерілді, 17 маусым 2025.
    {At least 224 killed, over 1,000 wounded in Israeli strikes on Iran: Health Ministry. Anadolu Agency (16 маусым 2025). Тексерілді, 17 маусым 2025.
    224 killed since Israel attacks began, over 90% civilians: Iran's health ministry  (ағыл.). India Today (16 June 2025).
    {Israel and Iran trade strikes for third day as hundreds reported dead  (ағыл.). Politico (15 June 2025). Тексерілді, 16 маусым 2025.
  61. ↑ Yeung, Jessie; Harvey, Lex; Tanno, Sophie; Picheta, Rob; Danaher, Caitlin; Ebrahim, Nadeen; McCluskey, Mitchell; Hallam, Jonny; Tawfeeq, Mohammed Israel and Iran broaden attacks as conflict enters fourth day  (ағыл.). CNN (15 June 2025). Тексерілді, 16 маусым 2025.
  62. ↑ Over 1,000 Dead and Injured: Report on the Third Day of Israeli Attacks on Iran, Ирандағы адам құқықтары белсенділері (16 маусым 2025).
  63. ↑ Iran launches missiles at Israel, and some hit Tel Aviv, as Israel attacks Iranian nuclear sites and commanders  (ағыл.). CBS News (14 June 2025).
  64. ↑ Израиль мен Иран келісімге келді - Трамп  (қаз.). Егемен Қазақстан (24 маусым 2025). Тексерілді, 25 маусым 2025.
  65. ↑ Fragile ceasefire appears to hold between Iran and Israel as Trump vents frustration with both sides, AP News (24 маусым 2025). Тексерілді 24 маусымның 2025.
  66. ↑ Cease-Fire Appears to Hold After Trump Scolds Israel and Iran, Wall Street Journal (24 маусым 2025).
  67. ↑ Israel's Iran attack sparks legal debate  (ағыл.). Неміс толқыны (18 June 2025). — «"My impression is that the majority of legal analysts see [Israel's attack] as a case of 'prohibited self-defense'," Matthias Goldmann, a law professor and international law expert at EBS University Wiesbaden, told DW. ... There's another reason why most legal experts believe Israel's attack was illegal, says Marko Milanovic, a professor of international law at the UK's University of Reading.»  Тексерілді, 19 маусым 2025.
  68. ↑ Doucet, Lyse Where is Israel's operation heading?  (ағыл.). BBC News (16 June 2025). — «They have also been condemned by legal scholars who argue that the strikes are illegal under international law.»  Тексерілді, 19 маусым 2025.
  69. ↑ León, Lucas Pordeus Brazil condemns Israel's attack on Iran: "Violation of sovereignty". Agência Brasil (13 маусым 2025).
  70. ↑ South Africa condemns Israeli attacks on Iran. Telangana Today (14 маусым 2025).
  71. ↑ Bolivia and Cuba strongly condemn Israeli aggression against Iran. Yemen Press Agency (15 маусым 2025).
  72. ↑ Bolivia condena ataque de Israel contra Irán  (исп.). prensa-latina.cu (13 Junio 2025).
  73. ↑ Egypt condemns Israeli attack on Iran as dangerous escalation, Ahram Online (13 маусым 2025). Тексерілді 14 маусымның 2025.
  74. ↑ Jordan king says Israel's Iran attacks threaten region and beyond, France 24 (17 маусым 2025).
  75. ↑ Pakistan Strongly Condemns Unjustified and Illegitimate Aggression by Israel Against the Islamic Republic of Iran. Сыртқы істер министрлігі (13 маусым 2025).
  76. ↑ Turkey Condemns Israeli Air Strike on Iran: A Call for Diplomacy. Devdiscourse (13 маусым 2025).
  77. ↑ Trump embraces Israel after 'successful' Iran attack  (ағыл.). Politico (13 June 2025). Тексерілді, 16 маусым 2025.
  78. ↑ Klein, Betsy; Atwood, Kylie; Treene, Alayna; Jaramillo, Alejandra; Picheta, Rob; Bash, Dana Trump warns Iran to agree to a deal 'before there is nothing left'  (ағыл.). CNN (12 June 2025). Тексерілді, 16 маусым 2025.
  79. ↑ Germany's Merz says Israel is doing the 'dirty work for all of us' by countering Iran  (ағыл.). The Times of Israel (17 June 2025). Тексерілді, 17 маусым 2025.
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Израиль-Иран_соғысы&oldid=3484596» бетінен алынған