Итаршы, итаршы болу

Итаршы, итаршы болу. Қазақ тілі түсіндірме сөздігінде «итаршының жеке» түрғандағы мағынасы кішкене, шәуілдек ит деп түсіндіріліп, «көне сөз» деген белгі қойылған. Ал, «Итаршы болу» тіркесі сойылын соғып, жарамсақтану сияқты мағына беретіндігі көрсетілген. «Итаршының» кішкене, шәуілдек ит тәрізді мағынасын біз ертедегі жазба ескерткіштер дерегінен кездестіре алмадық. Алайда, көне түркі - сездігінде (итәрчи — құсбегі, сұңқар салушы (хандардың қол астындағы) адамдар деген мағынада ұшыратамыз (ДТС, 215). Хандар қарамағындағы мұндай адамдар жағымпаз, жарамсақтанғыш болатындығы әркімге де аян. Осындай мінездерге үқсату, салыстыру нәтижесінде кейбір адамдарға «итаршы болу» атағы тағылып, қалыптасып кетуі сенбестік нәрсе емес: «Малшы болса да, итаршы болмаған кедей жақсы» (Мұхтар Омарханұлы Әуезов, Абай жолы.).