Ишанғали Арабаев

Ишанғали Арабайұлы - (1882, Қырғызстан Қошқар ауданы-1933) - Қырғыз халқының аяулы перзенті, Алаш қайраткері. Ол - қырғыздың белгілі ағартушысы, қоғам қайраткері, 1917 жылы Қ.Тыныстанов, А.Садықовпен бірге Бішкекте Алаш партиясының бөлімшесін ұйымдастырған, Алаштың белгілі қайраткері.

Арабайұлы «Орыс-түзем мектебін» «Ғалия» медресесін, Орынбордағы «Хұсайыния» медресесін бітірген. Діни, пәни білімдерге жетік оқымысты адам болған. Қырғызстанның Нарын, Қаракөл т.б. жерлерінде мектептер ашып, өз елінің игілігі үшін қызмет еткен. Арабайұлы қазақ пен қырғызға ортақ азамат, 1911 жылы Уфадағы Шарк баспаханасынан белгілі қазақ ағартушысы Қ. Сәрсекеевпен бірлесіп «Әліппе» (Тете оқу) жазады. 1912 жылы қазақ тілінде «Жазу өрнектері» атты оқулығы жарық көреді. А.Байтұрсынұлының ықпалымен қазақ баепасөзінде «Қырғыз» деген бүркеншік атпен мақалалар жазады. 1916 жылы қырғынға ұшыраған елін бастап Қытайға коныс аударып, 1917 жылы қайта оралады. 1917 жылы «Қазақ» газетінде «Бейшара қырғыз бауырларыңды ұмытпаңдар» деген хаты жарық көреді. Осы хатты оқыған қазақ жұрты қырғыздарға көп көмек жасайды. 1920-1923 жылдарғы Алматыда Қосшы одағы төрағасының орынбасары болып істеп, 1923 жылы Х.Досмұхамедұлының шақыртуымен Ташкентке барып, Түркістан АКСР-і ғылым орталығының жетекшісі болады. Сол кезде Орта Азия университетінде қырғыз тілінен сабақ береді. 1924 жылы маусымда өткен Қырғыз-қазақ білімпаздарының бірінші сиезін ұйымдастырушы топтың ішінде болды. 1926 жылы Бакуде өткен Түріктану сиезінде қырғыз халқының өзін-өзі басқару құқын іске асыру үшін күреседі. 1924 жылы Қарақырғыз автономиясы құрылғанда облыстык төңкерістік комитеттің мүшесі, облыстык ғылым комиссариатының төрағасы болады. 1924 жылы жазған «Қырғыз әліппесі» - қырғыз мектептеріне арналған тұңғыш оқулық. Қырғыз тілінде шыққан алғашқы газет «Еркин тооның» (Еркін тау) редакторы болған. Манас эпосының қағазға түсуіне басшылық етіп, Семетей жырын жазып алып, алғаш жарыққа шығарған осы кісі екен. 1925 жылы Ресей компартиясының Қырғызстандағы саясатын сынға алған «Отыздың мәлімдемесі» аталған кұжаттың авторы ретінде қуғындалады. 1933 жылы Тұран әлеуметтік партиясының ісі бойынша тұтқындалып, түрмеде белгісіз жағдайда қаза табады.