Кар Душан көшесіндегі №10 үй

Кар Душан көшесіндегі №10 үй
серб. Кућа у улици Цара Душана број 10
Балама аты	Флейшман үйі
Жалпы мәлімет
Түрі	Үй
Орналасуы	Белград, Сербия
Мекен жайы	Кар Душан к. №10 үй
Орналасқан қала	Белград
Мемлекет	Сербия
Құрылысы басталды	1724
Құрылысы аяқталды	1727
Дизайны мен құрылымы
Сәулетшісі	Никола Доксат

Кар Душан көшесіндегі №10 үй (серб. Кућа у улици Цара Душана број 10) — Белградтағы 1724–1727 жылдар аралығында салынған және ең көне ғимарат болып табылады. Үй Стари-Град қауымдастығының Дорчол ауданында орналасқан. Ғимарат 1987 жылы мәдени ескерткіш болып жарияланды.

Тарихы

Белградтағы №10 ең көне үй тарихи Дорчол ауданында, Калемегдан саябағының жанында орналасқан. Ол 1724–1727 жылдар аралығында аустриялық оккупация кезінде (1717–1739) салынған алғашқы үйлердің бірі ретінде салынған. Бұл ғимараттың құрылысын 1724 жылы швейцариялық сәулетші, сол кездегі Австрия армиясының полковнигі Никола Доксат бастады, ол сонымен бірге Белградтың орталық бөлігін дамыту және Белград бекінісін қайта құру жоспарын әзірледі. Алайда оның өмірі 1738 жылы опасыздық жасады деп айыпталып, бекініс қабырғаларының астында өлтірілген кезде қысқартылды.

Үйдің алғашқы қожайыны Элиас Флейшман, тері өңдеуші және қалалық кеңес мүшесі болды. Флейшман 1717 жылы қаланы аустриялықтар жаулап алғаннан кейін Белградқа көшті, үй жиі «Флейшман үйі» деп аталады. Аустриялық оккупациядан кейін ғимарат Флейшман шеберханасының тұрғын үйі мен баспанасына айналды, ал 1740 жылдан кейін аустриялықтар Сербиядан кеткеннен кейін онда дүкен ашылды.

Ғасырлар бойы ғимараттың өзі бірнеше рет қирап, қайта салынды. 1789 жылы ол Белградты қоршау кезінде зақымданды, ал 19 ғасырдың аяғында ол үлкен өзгерістерге ұшырады: төбесі ауыстырылды және қасбеттің кейбір әшекейлері жойылды.

Бұл үйдің маңыздылығы — оның астында жатқан туннельдер желісі. Бұл туннельдер стратегиялық мақсатта салынған деп есептеледі. Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде неміс әскерлері осы жолдарды зерттеп, қазыналарды тауып, оларды Берлинге жеткізген деп болжанған, бірақ олардың шын мәнінде не іздеп, не тапқанын ешкім ешқашан біле алмайды. Неміс оккупанттары кеткеннен кейін бірнеше жыл өтті, үй тұрғындары олардың ғимаратының астынан Белградтың орталығына апаратын туннельді тапты. Алайда құлай бастаған қараңғы туннельдің қабырғалары адамдарға оның қайда апаратынын зерттеуге мүмкіндік бермеді. Бүгінгі күні туннель негізінен қираған және Сава мен Дунайдың деңгейі көтерілгеннен кейін зерттелместен құпия қалуда.

Сәулеті

Бұл ғимарат тек сәулеттік жәдігер ғана емес, сонымен қатар қаланың бай мәдени мұрасының символы болып табылады. 19 ғасырда салынған үй неоклассицизм мен барокконың үйлесімін көрсетеді, ол сол кезеңде үстемдік еткен көркемдік бағыттарды көрсетеді.

Үйге жақындаған кезде оның әсем бағаналар мен сәндік мотивтермен қоршалған әсерлі кіреберісін көруге болады. Құрылым жақсы сақталған, бұл туристерге оның тарихи маңыздылығын да, эстетикалық тартымдылығын да бағалауға мүмкіндік береді.

Қазіргі жағдайы және мәдени маңызы

Қазіргі уақытта Белград әкімшілігі бұл ғимаратты пайдаланудың әртүрлі нұсқаларын қарастыруда. 2010 жылы оны мұражайға айналдыру жоспары ұсынылды, бірақ жоба жүзеге аспады.

Тозығы жеткеніне қарамастан, ғимарат өзінің көп мақсатты қызмет етуін жалғастыруда, оның бірінші қабатында екі дүкен, жоғарғы қабатында екі пәтер және екі кеңсе бар.

Көптеген жергілікті тұрғындар мен тарихшылар бұл тарихи жәдігер келушілерге мұражай немесе басқа мәдени нысан ретінде қолжетімді болады, осылайша Белградтың тарихи мұрасын сақтаудағы маңызды рөлін сақтайды деп үміттенеді.