Каян

Каян
Бүкіл халықтың саны
620 000
Ең көп таралған аймақтар
Индонезия	550 000
Малайзия	70 000
Тілдері
каян тілі
Діні
дәстүрлі нанымдар, протестантизм

Каян — Индонезия мен Малайзиядағы Даяк тобының халқы. Жалпы саны 620 мың адам. Негізгі елдері: Индонезия – 550 мың адам, Малайзия 70 мың адам. Капуас, Каян, Махакам, Раджанг және Барам өзендерінің жоғарғы ағысындағы Калимантан аралының орталық бөлігін мекендейді.

Тілі

Олар тибет-бурман тілдері семьясының карен тармағының каян (паданг) тілінде сөйлейді.

Діні

Дәстүрлі нанымдарды ұстанады, кейбіреулері протестанттар (реформашылдар, англикандар, евангелисттер);

Тарихы

Халық өкілдерінің айтуы бойынша, олардың ата-бабалары Апо-Каян үстіртінде өмір сүрген. Кейіннен олар аралдың солтүстігіне қоныстана бастады. Қоныстану белсенді және өте агрессивті болды. Каяндардың әрекетінен басқа халықтар, Муруттар мен Келабиттер зардап шекті. Олардың көпшілігі өсіп келе жатқан каян ұлтының күшімен жойылды немесе сіңірілді. Каяндардың ілгерілеуін Раджа Брук басқаратын мемлекет тоқтатты.

Кәсібі

Негізгі кәсібі – қолмен жұмыс атқарылатын ауыл шаруашылығы. Жетекші дақыл – күріш, жүгері, ямс, асқабақ, темекі өсіріледі. Балық аулау (балықты улармен тұншықтыру) үлкен рөл атқарады. Жабайы аңдарды аулау үшін сумпитан үрмелі мылтығы қолданылады. Өнім болмаған жылдары саго өндіріледі. Шошқа мен тауық өсіріледі, иттер салттық мақсатта ұсталады. Сонымен қатар каяндар ұста ретінде танымал, олардың жасаған қылыштары әлі күнге дейін бағаланады, (каяндардың мандау қылыштары – негізгі айырбас заты). Олар ағаш ұстасы, қайық жасауды, тапу жасауды, ағашты көркем өңдеуді біледі.

Өмір салты

Каяндар үш эндогамдық касталық топқа бөлінеді: дворяндар (ипун ума), қауым мүшелері (панюн) және құлдар (лупау). Дворяндар арасында неке, әдетте, қауымнан тыс, көбінесе басқа тайпалардаболады. Қауым мүшелері мен құлдар әдетте қауымдастық ішінде үйленеді. Көсем дворяндардан сайланды (XIX ғасырда ол әскери қолбасшы қызметін де атқарды).

Оларда дамыған мифология және күрделі культ (соның ішінде XX ғасырдың басында жойылып кеткен бас аулау, адам құрбандығы, шаманизм) болды. Адамдарды таң қалдыратын әдет-ғұрыптар бар. Мысалы, Мьянмадағы каян тайпасының әйелдеріндегі мойынды сақиналармен безендіру. Сақиналарды қыздар бес жастан бастап таға бастайды. Алдымен балаға 6 сақина тағады, содан кейін жыл сайын ата-ана бір сақина қосып, мойынды біртіндеп созады. Дәрігерлер мұндай алқаларды киген кезде омыртқаның өзі іс жүзінде деформацияланбайтынына сенімді болды. Ұзын мойын бала кезінен басылған бұғана сүйегімен қамтамасыз етіледі. Мұны олар әдемі деп есептейді және мұндай сақиналар олардың сәтті некеге тұруына мүмкіндік береді.