Кебең

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

Кебең. Тез семірген, еті бос жылқы малын осылай атау тілімізде дағдыға айналған. «Жазғы тұрғы көкпен көбең семірген желқуық айғырлар қайта мінілді» (Мұхтар Омарханұлы Әуезов, Көксерек). Мұндай тез семірген жылқы көп мініс бермей, борпылдақ болып, етінен тез айырылады. Осы қасиетіне қарай, «көбең» деген атауға ие болған. Бұл сөз басқа сөздермен көп тіркесе де бермейді. Бізге алғашқы мағынасы нені аңғартатыны да белгісіз. Біздің шамалауымызша, алғаш ол бос, көпсіп тұратын қасиетке ие нәрсенің атауы болған тәрізді. Іздестіре келгенде жорамалымыздың теріске кетпегендігін байқаймыз. Тува тілінде «хевең» тұлғалас сөздің мағынасы — мақта дегенді үғындырады (Рус.-тув. сл., 1980, 60). Демек, ерте кездерде қазіргі «мақта» орнына қазақ тілінде «көбең» сезі қолданылып, кейін ұмытылып, тек қана соған ұқсатудан қалыптасқан кейбір тіркестерде сақталып қалған тәрізді. Әрі кетсе, моңғолдардан ауысып алынған сөз деуге де болады. Өйткені моңғол тілінде де «хөвөн» сөзі біздегі «мақта» мағынасында айтылады (Қаз.-мон. сез., 1977, 212). Осы соңғы жорамалымыз шындыққа жақын көрінеді.[1]

Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]

  1. Бес жүз бес сөз.— Алматы: Рауан, 1994 жыл. ISBN 5-625-02459-6