Киота хаттамасы

Киота хаттамасы - халықаралық-құқықтық акт, БҰҰ-ның Рио-де-Жанейрода (1992) өткен Қоршаған ортаны қорғау мен даму Конференциясында қабылданған климаттың өзгеруі жөніндегі Конвенцияға қол қойған елдер арасындағы келісім. Ол 1994 жылы 21 наурызда БҰҰ-на мүше 50 елдің бекітуінен кейін күшіне енді. РККӨ жоғарғы органы тараптардың Конференциясы, 1997 жылы 10 желтоқсанда өткен үшінші сессиясында Киото (Жапония) қаласында Киота хаттамасы қабылданды. Климаттың өзгеруінің алдын алу стратегиясы атмосферадағы газдардың булануы қарқынын баяулатуға негізделеді. Бұл мақсатқа жетудің екі жолы көрсетіледі: буланған газдардың топтануын азайту және оларды атмосферадан шығаруды үлғайту. Бірінші жолға қазба жанармайды (көмір, мұнай, газ және оның өнделген өнімдерін) энергетикалық қолдануды азайту арқылы қол жеткізуге болады. Бүгінгі таңда булан¬ған газдың ағынын ұлғайтудың жалғыз тиімді жолы - жас ормандардың көбеюі. Конвенцияда көрсетілген ортақ міндет - буланған газдардың антропогендік қалдықтарының санын шектеу. Шектелуі және қысқартылуы тиіс бу¬ланған газдар "корзинасына" мыналар кірді: көміртегі диоксиді(С02), метан (СН4), азоттың шала тотығы (N,0), гидрофторкөміртегі (ГФУ), перфтор-көміртегі (ПФУ), сондай-ақ алюминий балқытудағы негізгі қосымша өнім және барлық буланған газдардың ішіндегі ең қауіптісі болып табылатын күкірт гексафториді (SP6). Киота хаттамасы бойынша өндірісі дамыған елдер және әтпелі экономикалы елдер 2008-2012 жылы аралығында буланған газдарды шектеу және азайту мақсатында бірқатар міндеттемелер қабылдады. Киота хаттамасы 27 баптан, оның ажырамасы бөлігі болып табылатын А және В екі қосымшадан тұрады. Киота хаттамасына сипаты жағынан әркелкі құқықтық ережелер кіреді: мемлекеттердің нақтылы әрі қатаң міндеттемелерімен қатар, онда, ұсыныс, тілек түріндегі біршама жұмсақ міндеттемелер де бар. Құжатта шешімі келесі конференцияларға қалдырылған реттелмеген мәселелер де баршылық. Бұл реттелетін жағдайдың жаңалығымен, келіссөзге қатысушы елдердің көзқарастарының тоқайласпайтындығымен түсіндіріледі. Киота хаттамасының күшіне ену процедурасы екі кезеңді қарастырады - БҰҰ елдерінің оған қол қоюы ( 2002 жылы басында Киота хаттамасына 84 мемлекет қол қойды) және Киота хаттамасы¬на қол қойған елдер парламенттерінің бекітуі шарт.