Копен чаатасы

Копен чаатасы (чаатас – хакас тілінде майда тас) – Енисейдің сол жағалауындағы Копен стансиясының маңында (Хакас Республикасы) орналасқан тас обалар. Енисей қырғыздары тарихына қатысты археологиялық ескерткіш (7 – 8 ғасырлар). Копен чаатасы диаметрі 20 – 30 м-ге жететін тас оба қорғандардан тұрады.Л.А. Евтюхова мен С.В. Киселев басқарған археологиялық экспедиция 1939 – 40 ж. Копен чаатасында қазба жұмыстарын жүргізді. Қазба кезінде мәйіттердің сүйегі өртеліп жерленгені анықталды және тамаша өнер туындылары табылды. Олар: 1 алтын табақ, 4 алтын көзе, 1 күміс табақ және ердің қасын әшекейлеуге арналған бірнеше қола шегелер. Алтын көзелердің екеуінде түркі әліпбиімен жазылған жазу бар. Оның біріншісінде: “Алтын Ачтан тарту” (Ач – қырғыз тайпаларының бірі), екіншісінде: “Бек күмісін біз бердік” делінген. Көзелерде балық паршалап жатқан құстар бейнеленіп, олар әр түрлі гүлдермен безендірілген. Ерге әшекей ретінде аңшылық көріністері салынған. Онда қашып бара жатып жолбарыс, барыс, қабандарға садақ тартқан атты адамдар бейнеленген. Бұл бейнелер ежелгі дәуірдегі жергілікті дәстүр үлгісімен жасалған. Әйтсе де Копен чаатасы зергерлерінің Иран, Қытай өнерімен де таныс болғандығы байқалады.