Кордоба әмірлігі
| Кордоба әмірлігі араб.: إمارة قرطبة ис. Emirato de Córdoba | |||||||
| |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| |||||||
| Тіл(дер)і | арабша, мосарабша | ||||||
| Діні | ислам | ||||||
| Басқару формасы | монархия | ||||||
| Династиясы | Умәйя әулеті | ||||||
| Әмір | |||||||
| - 756—788 | I Әбдіррахман | ||||||
| - 788—796 | I Хишам | ||||||
| - 796—822 | I әл-Хәкім | ||||||
| - 822—852 | II Әбдіррахман | ||||||
| - 852—886 | I Мұхаммед | ||||||
| - 886—888 | Әл-Мунзир | ||||||
| - 888—912 | Абдаллаһ ибн Мұхаммед | ||||||
| - 912—929 | III Әбдіррахман | ||||||
| Тарихы | |||||||
| - 756 | Әмірліктің құрылуы | ||||||
| - 929 | Кордоба халифатына айналуы | ||||||
Кордоба әмірлігі (араб.: إمارة قرطبة , ис. Emirato de Córdoba) — Пиреней түбегі аумағында, ортағасырлық Испанияда болған исламдық мемлекет (756-929).
Мемлекеттің негізін 756 жылы әмір атағын алған Умәйятардың ұрпағы I Әбдіррахман салды.
Кордоба әмірлігі құрылғанға дейінгі Испания[өңдеу | қайнарын өңдеу]
711-718 жылдары Пиреней түбегін мұсылмандар тез жаулап алғаннан кейін Умәйя халифатының құрамына кіретін шет аймақ құрылды. Оның «уәли» немесе «әмір» лауазымына ие болған билеушілерінің резиденциясы Кордоба қаласы болды. Бастапқыда испан әмірін халифаға бағынатын африкалық наменгер тағайындады.
Иберияның барлық мұсылмандары қалаларда тұратын арабтар, ауылда тұратын берберлер және әскерлерде басым болған сириялықтар болып бөлінді. Бұл халықтар I Әбдіррахман шыққанға дейін билік үшін өзара күресті.
Кордоба әмірлігі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
750 жылы Аббастар Умейятарды құлатқаннан кейін бұл отбасы жойылды. Оның тірі қалған өкілдерінің бірі Мысырға, кейінірек Мағрибке қашты. Бірақ ол жерлерге бекінуге тырысқаннан нәтиже шықпады. 755 жылдың аяғында Әбдіррахман Испанияға келіп, Кордобаны басып алып, өзін әмір деп жариялады. Бастапқыда ол Испаниядағы Аббастардың билігін ресми түрде мойындады, бірақ 765 жылғы қақтығыстардан кейін мешіттердегі жұма уағыздарында Аббастар туралы атауға тыйым салынды. Ол билігінің көп бөлігін христиандармен күресумен өткізді.
Дегенмен, тәуелсіз әмірліктің нағыз құрушысы уәзірлердің өкілеттіктерін ретке келтірген және түбектің өте жылдам исламдануына қол жеткізген, мұсылман елдеріндегі христиандардың санын айтарлықтай қысқартқан II Әбдіррахман болды.
Арабтар мен берберлер арасындағы билік үшін күрес тәуелсіз әмірлік құрылғаннан кейін де тоқтамады, бұл кейінірек Реконкистаға әкелген христиан патшалықтарына мүмкіндік берді.
912 жылы III Әбдіррахман таққа отырған кезде әмірліктің саяси құлдырауы айқын шындық болды. III Әбдіррахман көтерілістерді тоқтатып, христиан жерлеріне жорықтар жасады. Ал 929 жылы өзін халифа деп жариялады.
Әдебиет[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Әлизаде А. Ә. Хижри бойынша I-VII ғасырлардағы мұсылман мемлекеттерінің шежіресі — 2-е, испр. и доп. — М.: Умма, 2004. — Б. 233—236. — 445 б. — 5000 таралым. — ISBN 5-94824-111-4.
- Рыжов К. Әлемнің барлық монархтары. VII-XV ғ. Мұсылмандық Шығыс — М.: Вече, 2004. — Б. 330—333. — 544 б. — 3000 таралым. — ISBN 5-94538-301-5.