Кхамти
| Кхамти | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
12 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
 Үндістан |
10 000 |
 Мьянма |
2 000 |
| Тілдері | |
| Діні | |
Кхамти — Үндістанның солтүстік-шығысындағы халық (Аруначал-Прадеш одақтық территориясының шығысында). Жалпы саны 12 мың адам. Негізгі қоныстанған елі Үндістан 10 мың адам және Мьянма 2 мың адам.[1]
Тілі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тілі - кхамти тілі.[2] Диалектілер: ассам, солтүстік Мьянма, синкалинг кхамти. Жазуы – шан жазуының бір түрі (мьянма әліпбиіне негізделген).
Діні[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Дінге сенушілердің діни байланысы: буддистер.[3]
Тарихы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тенгапани бассейні аймағын мекендеген кхамтилер XVIII ғасырда Бор-Кхамти аймағынан көшіп келгендердің ұрпақтары. Халықтардың толқынымен бірге тай кхамти Мьянмада және Үндістанның солтүстік-шығысында біздің дәуіріміздің тоғысында пайда болды. Олар XVIII ғасырдың аяғында қазіргі мекендеу аймағына қоныс аударды.[4]
Кәсібі[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Негізгі кәсібі – суармалы егіншілік (күріш, кендір, қыша, картоп, көкөніс). Буйволдар мен үй құстары өсіріледі. Көмекші кәсіп – балық аулау, кейде – аңшылық. Ерекше сауда - жабайы пілдерді аулау және сату. Қолөнерден – тоқымашылық және ұсталық. Бұрын олар ағаш пен піл сүйегінен ойып, күміспен жұмыс жасаумен танымал болған. Көрші халықтармен және ассамдықтармен зат алмасу дамыған. Кейбір кхамтилар құрылысшы болып жұмыс істейді.[5]
Өмір салты[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ауылды ақсақалдар кеңесі басқарады, ол басшыны таңдайды. Патрилинейлік туыстық сақталған.. Отбасы біртекті, бөлінбеген отбасылар бар. Барлық ұлдар әкесіне тең негізде мұра болады.
Кхамтилер негізінен өзендерге жақын орналасқан 7 ауылда қоныстанған. Тұрғын үйлері тіректерде орналасқан, қабырғалары бамбуктан жасалып, шатырлары шөппен немесе құрғақ жапырақтармен жабылған. Үйге баспалдақпен террассалар арқылы кіреді.
Дәстүрлі киімдері Мьянма үлгісінде: ерлер үшін - ұзын жеңі бар мақта көйлек, әйелдер үшін - мақтадан немесе жібектен (әдетте ақ) тоқылған көкірекше және түрлі-түсті белдемше. Әйелдер күміс зергерлік бұйымдар мен түрлі-түсті моншақтар тағады.
Негізгі тағам - күріш, сондай-ақ балық және көкөністер.[5]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Современная энциклопедия - кхамти http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/khamti
- ↑ Толковый словарь русского языка. https://sanstv.ru/dict/%D0%BA%D1%85%D0%B0%D0%BC%D1%82%D0%B8
- ↑ Значение слова КХАМТИ в Современном энциклопедическом словаре https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1841066.html
- ↑ Кхамти (народ) https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1538612
- ↑ a b народы мира / Кхамти http://www.etnolog.ru/people.php?id=KHAM
