Күкірт кентастары

КҮКІРТ КЕНТАСТАРЫ– құрамынан күкірт ажыратып алынатын минералдық шикізаттар. К. к-нан бос күкірт, күкірт қышқылы, әр түрлі өндіріс салаларында қолданылатын күкіртті қосылыстар алынады. К. к-ның минералдарына саф күкірт, мыс, полиметалл, колчедан, алтын және сирек металл кентастарында (S 13 – 55%) кездесетін сульфидтер мен сульфарсенидтер, шөгінді жыныстарда шоғырланатын сульфаттар (SО3 24,4 – 58,8%) жатады. Бұлардың ішіндегі ең маңыздылары саф күкірт, пирит пен марказит (S 53,4%), пирротин (S 31,5 – 41,8%); ангидрит (SО3 58,8%), гипс (SО3 46,6%). Күкірт мөлшеріне қарай К. к. бай (S 25%-дан жоғары), орташа (S 18 – 25%), кедей (S 5 – 18%) болып бөлінеді. Түзілу тегіне қарай шөгінді және жанартаулық болып бөлінеді. Кен құрамы жағынан опалиттік, күкіртті-кварциттік болып ажыратылады. Тұздылығы жоғары лагуналық-теңіздік алаптардың тұнбаларымен байланысты болып келетін шөгінді кендер тұз күмбездік, қабаттық, линзалық немесе ұялық болып жіктеледі де, минерал.-литол. құрамы жөнінен әктасты, кальцитті-доломитті, сазды, мергельді, гипсті, құмтасты болып бөлінеді. Дүние жүзіндегі күкірттің басым бөлігі шөгінді кендерден өндіріледі. К. к. ашық және жер асты әдістерімен өндіріледі. Кентасты байыту әдістері күкірттің балқу темп-расына (112,8°С), физ., хим. қасиеттеріне негізделген. Қазақстанда бос күкірт Каспий маңы ойпатындағы тұз күмбездерінің бетінде кездеседі. Күкірт қышқылын полиметалл, мыс, көмір кендеріндегі пириттен, басқа кендердегі алунит, гипс, ангидриттен түсті металлургия з-ттары мен кокс пештерінің күкіртті газдарынан өндіреді. Қазір Теңіз кені мұнайының құрамындағы күкіртті тиімді пайдалану жолдары қарастырылуда. Атап айтқанда, оны жол төсеуге пайдалануға болатындығы анықталды.‎