Күміс қосылыстары

Күміс қосылыстары– күміс элементін түзетін қосылыстар. Күміс өзінің барлық қосылыстарында бір валентті. Оның активтігі кем болғандықтан сұйытылған күкірт пен тұз қышқылдарынан сутекті ығыстыра алмайды, бірақ қыздырғанда олармен әрекеттеседі. Күміс ионы кешенді қосылыстар түзуге өте бейім болғандықтан, циан қышқылы тұздарының ерітінділерінде оттек газы немесе сутек пероксиді арқылы оңай тотығады. Күмістің Ag2O, AgO, Ag2O3 оксидтері белгілі. Күміс азот қышқылында (НNO3) еріп күміс нитратын түзеді. Күміс нитраты, AgNO3 айна жасауда, күміспен әр түрлі бұйымдарды қаптау үшін гальваник. техникада және күмістің басқа қосылыстарын алу үшін қолданылады. Күміс галогендермен әрекеттесіп AgBr, AgCl, AgJ, AgF, т.б. қосылыстарын түзеді. Күміс бромиді (бромды күміс), AgBr ақшыл сары түсті кристалды зат, тығызд. 6,47 г/см3, балқу t 430°С. Күміс бромиді аммиак, натрий тиосульфаты және калий цианидімен әрекеттесіп, суда еритін кешенді қосылыстар түзеді. Күміс бромиді жарық әсерінен ыдырайды. Табиғатта ол күміс хлоридімен бірге кездеседі. Оны калий бромиді (KBr) мен күміс нитратының (AgNO3) ерітінділерін әрекеттестіру арқылы алады. Күміс иодиді (иодты күміс), AgJ ақшыл сары түсті кристалл, тығызд. 5,67 г/см3, балқу t 552°С. Суда ерімейді, тиосульфаттарда ериді. Ол калий цианидімен әрекеттесіп, суда ерімтал кешенді қосылыс түзеді. Күміс иодидін күміс нитраттарының ерітіндісіне йодсутек қышқылымен немесе оның тұздарымен әсер ету арқылы алады. Күміс хлориді (хлорлы күміс), AgCl ақ түсті кристалды зат, тығызд. 5,56 г/см3, балқу t 457,5°С, қайнау t 1431°С. Ол аммиак, натрий тиосульфаты және калий цианидімен әрекеттесіп, суда ерімтал кешенді қосылыстар түзеді әрі жоғарыда аталған заттардың судағы ерітінділерінде жақсы ериді. Күміс хлориді жарық әсерінен ыдырап, қара түсті күміс бөлініп шығады. Табиғатта кен түрінде кездеседі. Таза күйінде оны күміс нитратының (AgNO3) ерітіндісіне хлорлы натрий ерітіндісімен әсер етіп алады. AgBr, AgCl, AgJ-тері жарық сәулесін сіңірудің нәтижесінде күміске және галогендерге айналу қасиетін фотоматериалдар жасауда қолданады.