Күрделі формаларды есептеу

Күрделі формаларды есептеу- Күрделі формалар деп ішіне қисық сызық енетін формаларды (мойын ойындысының, қолтық ойындысының, жең басының дөңгелете шығарылуы, өңірдің шеті дөңгелете шығарылуы және т. б.) айтады. Күрделі форманы есептеп шығару үшін үлгі-сызықта қосымшалар жасалады: қисық сызыққа бірнеше жанама сызық сызылады, осылайша сызық пайда болады. Бұдан кейін әр жанама сызықты бөлек көлбеу сызық деп есептейді. Егер үлгінің бір бөлігі көлденең түзу сызыққа сәйкес келсе, бұл бөліктегі барлық шалуларды бір мезгілде қысқарту немесе көбейту керек. Егер үлгінің бір бөлігі тік түзу сызыққа сәйкес келсе, бұл бөлікті өзгеріссіз тоқу керек.

Мысал үшін тігіліп қосылатын жеңнің жоғарғы жағы келтірілген. Шалу өлшемі: 1 см = 3 шалу, 1 см = 4,4 қатар. Жеңнің қолтық ойындысындағы ені — 38 см, яғни 3 шалу X 38 см— 114 шалу. Жеңнің жоғарғы жағының биіктігі 15 см, 4,4 қатар X 15 = 66 қатар. Жоғарыдан орта бойын ша 3,5 см (10 шалу) және төменнен шет шетінен 2,5 см-ден (7 шалу) көлденең түзу сызықпен сәйкес келеді. Үлгінің ортасына түсірілген үштік бұрышты қарастырайық. Төменгі, ортаңғы, жоғарғы үшбұрышты құрайтын: тік сызықтар — 4,40, 20 қатарға; көлденең сызықтар — 5,20, 20 шалуға тең. Тоқудың басында жоғарғы рельске кареткаға қарама-қарсы жақтан 7 инедей жылжыту керек, бұдан кейін 1 рет 3 ине, 1 рет 2 ине, 20 рет 1 инеден, 10 рет 2 инеден жыл-жытады. Ортала 10 ине қалады.Мойын ойындысының дөңгелете ойылған есебі берілген. Мойын ойындысының ені —7 см немесе (3 шалу X 7 см) 21 шалу. Ойынды тереңдігі 8 см немесе (4,4 қатар X X 8 см) 36 қатар. Үлгінің ені 2 см (6 шалу), төменгі бөлігі көлденең түзу сызыққа сәйкес келеді, иық тұсындағы ұзындығы 2 см (8 қатар) жоғарғы бөліктік түзу сызықпен сәйкес келеді. Есептел шығару үшін екі тік бұрышты үшбұрыш салу керек. Оларды құрайтын тік сызықтар 4 және 22 қатарта; көлденең сызықтар — 4 және 11 шалуға тең.Тоқыған кезде алдының ортасынан (каретканың қарама-қарсы жағынан) жоғарғы рельске 1 рет 6 ине, 2 рет 2 инеден, 11 рет 1 инеден жылжытып, содан соң кейін қалған 8 қатарлы өзгеріссіз тоқу керек.

Ескерту: күрделі форманың ішінде тек 2 қатар аттатып қана емес, 3—4 қатар аттатып та қысқартылуы немесе көбейтілуі мүмкін.

Көлденең тоқылатын бөліктерді есептен шығару. Көлденең тоқылатын бөліктің үлгісін орта сызығы көлденеңінен, етек сызығы тігінен тұратындай етіп 90 градусқа бұрады. Сонда ұзындық өлшемі шалулармен, енінің өлшемі қатарлармен есептеледі. Көлденең бүрмелер тік сияқтандырып тоқылады және керісінше. Көлбеу сызықтар мен күрделі формалар жоғарыдағыдай есептеледі.

Қиығынан тоқылған бөліктерді есептел шығару

Жұмысты бастар алдында үлгі тоқып, шалу өлшемін анықтайды және көлбеу борышын таңдап алады. Мысалы, ол 2 қатардан кейін шалуларды 1 инеге біріктіргенде қандай болатынын ескеру керек. Бұл үшін 30 шалу терін алатын болса (10 cм), 2 қатар тоқып бұдан кейін жоғарғы рельске тек бір жағынан 1 инедей жылжытып отыратын болса, онда 60 қатар тоқуға тура келеді. Шалу өлшемі бойынша сәйкес келетін пропорциялы құрап, 60 қатарлық неше сантиметр болатынын анықтайды:

4,4 қатар : 1 cм = 60 қатар : X cм

х - 60*1/4.4 = 13.6 см.

АВС бақылау ұшбұрышын құрып оның көлденең катеті (шалулар катеті (АС —10 cм, ал тік катетті қатарлар катеті) АВ —13,6 cм.

Бөліктің бір жағы (немесе бөлік ортасының сызығы) үшбұрыштың BС гипотенузасымен сәйкес келуі керек. Көлбеу сызықтәрмен күрделі формалар ортақ ережелерге сәйкес есептеледі.

Бұрыш көлбеулігі басқа болған күнде онда еcептеріне сай басқа үшбұрыш құрылады. Көбіне киім бөліктерін күрделі геометриялық бөліктермен және түрлі-түсті көлбеу жолақтармен тоқиды, бұлар бағыты өзгерілмей бөлшек тоқу әдісімен тоқылады. Бұл жағдайда бақылау үшбұрышы суретті үлгіге дұрыс түсіру үшін қажет. Мысалы, жемпердің алды түрлі-түсті көлбеу жолақтармен безендірілген АВС бақылау үшбұрышын АС шалулар катеті етек сызығымен, ал АВ қатарлар катеті киімнің орта сызығы на параллель болатындай етіп орналастыру керек. Етек сызығында әр жол ақтың енін белгілен, осы нүктелер арқылы BС гипотенузасына параллель сызықтар жүргізу керек.