Кәдімгі сарытұңғиық
| Кәдімгі сарытұңғиық | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||||
| ||||||||||
| Екі-есімді атауы | ||||||||||
| лат. Nuphar lutea (L.) (Sm.) |
Кәдімгі сарытұңғиық немесе Дүңгіршек – Тұңғиықтар тұқымдасының Тұңғиық (лат. Nymphaea) туысына жататын көпжылдық өсімдік[1].
Биологиялық сипаттамасы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Тамырсабағы жуан (диаметрі 10 см жетеді), жапырағы екі текті болады: астыңғы суасты жіңішке, нәзік, жартылайтұнық, ал үстіңгі жапырақтары үшқырлы, үсті тері тәріздес, ұзындығы 15-30 см, ені 10-25 см. Гүлдері сарғылт, дара, тостағаншасы 5 етжені жапырақтардан тұрады, ішкі жағы сарғыш, гүл жапырақшаларынан ұзын болады. Гүлжапырақшалары ұзынша жіңішке, көп болады; аталық гүлдері және тұқымжапырақшалары да көп болады; Кәдімгі сарытұңғиық гүлінің аналық аузы 8-20 шырпылы. Аталық гүлдері мол болады. Тостағанжапырақтары етжеңді, орала иілген, ішжағы және сыртының үсті сарғыш, асты жасыл; гүл жапырақшаларынан ұзындау болады; гүлжапырақшалары сары түсті, төменгі жағы жіңішкеріп келеді, гүлтостағаншаларынан 2-3 қысқа болады; саны жағынан көп күлте жапырақшалары бос, кейде гүл табанына бойлай орналасады, кейде тіпті онымен кіргіп өседі. Өзен мен көлдерде, су бетінде өсетін өсімдік. Аса әдемі сарытұңғиық баяу аққан судың бетінде де қалқып өсе береді. Бұл өсімдік Қзақстанның қызыл кітабына енгізілген.
Таксономиясы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Кәдімгі сарытұңғиыққа ағылшын ботаник Джеймс Эдвард Смит «Florae Grecae Prodromus»[2] атты ғылыми жұмысында алғашқы рет 1809 жылы биологиялық сипаттама берген.
The Plant List тізімі бойынша Кәдімгі сарытұңғиықтың 4 синонимы бар:
- Nelumbo nucifera subsp. lutea|(Willd.) Borsch & Barthlott
- Nelumbo nucifera var. lutea|(Willd.) Kuntze
- Nymphaea lutea|L.
- Nymphozanthus luteus|Fernald'
Түр тармақтары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- Nuphar lutea subsp. advena|(Aiton) Kartesz & Gandhi
- Nuphar lutea subsp. macrophylla| (Small) E.O. Beal
Таралуы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Еуразияның жазықты аймақтарында кең таралған[3]
Дереккөздер[өңдеу | қайнарын өңдеу]
- ↑ Entry for Nuphar Sm.. Botanischer Garten und Botanisches Museum Berlin-Dahlem..
- ↑ Үлгі:Beal, E. O., Taxonomic revision of the genus Nuphar Sm. of North America and Europe.
- ↑ Кітап:Дикорастущие полезные растения СССР|122—123 беттер
Ортаққорда бұған қатысты медиафайлдар бар: Кәдімгі сарытұңғиық
