Кәсіпорындағы инновациялық үлгілер

Инновациялық үдеріс

Инновациялық үдеріс деп идеяның өріс және қолданбалы зерттеулер тәжірибе конструкторлық және қолданбалы зерттеулер, тәжірибе конструкторлық және технологиялық өңдеулер, маркетинг, өндіру және сату кезеңдерінен өте келе біртіндеп коммерциялық өнімге айналу үдерісін айтамыз. Басқаша айтқанда, инновациялық үдеріс инновациясын құру, игеру және таратумен байланысты.

Инновациялық үдерістің үш логикалық түрін ажыратады.

1. Қарапайым ұйымішілік ( табиғи )
2. Қарапайым ұйымаралық ( тауарлық)
3. Кеңейтілген.

Қарапайым ұйымішілік инновациялық үдеріс жаңалықтың қалыптасуы мен пайдаға асырылуы бір ұйым ішінде жүргізілуін білдіреді, бұл жағдайда жаңалық тікелей тауарлық қалыпқа енбейді.Қарапайым ұйымаралық инновациялық үдерісте жаңалық сатып алу- сату бұйымы болып есептеледі. Инновациялық үдерістің бұл түрі жаңалықты іске асырушыфункциясы тұтынушы функциясынан бөлек екендігін көрсетеді. Кеңейтілген инновациялық үдеріс жаңалықты жаңадан шығарушылар жасауымен, өндірушілердің монополиясын бұзудан көрініс табуы, шығарылатын өнімнің тұтынушылық қасиеттерін өзара бәсекелестік арқылы жетілдіруге жағдай туғызады. Тауарлық инновациялық үдеріс жағдайында жаңалықты өндіруші ( жасаушы) және тұтынушы ( пайдаланушы) кем дегенде екі шаруашылық субъект қызмет етеді. Егер жаңалық технологиялық үдеріс болып табылса, оны өндіруші мен тұтынушы бір шаруашылық субъектісі түрінде болады.

Инновацияның таралуы және диффузиясы

Инновациялық үдерісті тауарлық түрге көшумен бірге ол екі негізгі кезеңге бөлінеді: а) жасау және тарату; ә) жаңарту диффузиясы. Алғашқы кезеңі ғылыми зерттеу кезеңінен тұрады. Алғашқы кезеңде жаңалықтың пайдалы нәтижесі әлі іске аспайды, тек алдын ала оның жағдайы қалыптастырылады. Екінші кезеңде қоғамдық пайдалы нәтижесі жаңалыкты шығарушылар өз арасында, сонымен қатар өндірушілер мен тұтынушылар қайта үлестіріледі. Диффузия- бұрын бір- ақ рет игерілген және пайдаға асырылған инновацияның жаңа ортада немесе қолдану орталығында таралуы, Кез келген иннофация таралуының маңызды факторының бірі- оның әлеуметтік- экономикалық ортаға сай әрекеттесуі болып табылады, оның негізгі элементі бәсекелес технологиялар. Шумпетердің жаңарту теориясы бойынша жаңарту диффузиясы жаңашыл ( новатор) кейін көбірек пайда табу мақсатында жаңартулар ендіруші еліктеушілер санының өсу үдерісін білдіреді. Шумпетер қомақты табысқа кенелуді күту- жаңалықты ендірудің қозғаушы күші деп санайды.

Инновацияның сызықтық үлгісі

Инновациялық үдеріс циклдік сипатқа ие және соңғы уақытқа дейін ол, әдетте, бірізді кезеңдерден құралған сызықтық инновация үлгісі түріндекөрсетілген:

ІЗ – ҚЗ – ТӨ – Иг – ӨӨ – М – Ст,

мұнда: ІЗ – іргетасты зерттеулер;

ҚЗ- қолданбалы зерттеулер;

ТӨ- технологиялық ( тәжірибе- конструкторлық) өңдеулер;

Иг- игеру;

ӨӨ- өнеркәсіп өндірісі;

М- маркетинг;

Ст- сату ( өткізу).

Осы үлгі бойынша әзірлеген іргетасты идеялар қолданбалы зертеулерде пайдаланылып, ең бірінші инновацияға сонан кейін сатып пайда табуға негіз болады. Аталған үлгі тікелей сызықтық байланыс орнатады: жүзеге асырылатын іргетасты зерттеулер көлемі неғұрлым көп болған сайын, солғұрлым қолданбалы зерттеулердің көлемі арта түседі және инновация мен ендірілетін озық технологиялар саны да арта түседі. Алайда, ғылым мен техниканың дамуы соғыс өнеркәсібінің әлеуетіне байланысты болғандықтан әрқашан мемлекеттік басқару аясында іске асырылады ( АҚШ- та да, КСРО-да да), осы қарапайым үлгі жаңа заман жағдайындадамыған елдердің бұдан былайғы азаматтық экономикасында басым орынға ие бола алмайды. Дамыған елдердің тәжірибесі көрсетукендей, іргетасты зерттеулердің сатып пайда табуға ауысу нәтижесі тиімсіз болумен қатар оны орындау мүмкіншілігі де аз болып келеді. Сызықтық үлгінің қарама- қайшылығы мынада: ол зерттеулер мен әзірлеулер, сондай- ақ ҒЗТКЖ, нәтижелерін ілгерілетумен байланысты жайттардың өріс алуына сыртқы ортаның (нарықтың) тигізер ықпалын ескермейді жәнеғылым мен өндіріс арасындағықарым- қатынастардың күрделі сипатын бейнелей алмайды.Инновациялық үдерістің жаңа күрделірек немесе интербелсенді деп аталатын үлгісін құру қажет.

Басқарылатын сызықтық емес (интербелсенді) үлгісірің сызықтық үлгіден айырмашылығына тоқтала кетейік:

1. Интербелсенді үлгі инновациялық үдерістер кезеңдерінің арасында өзара әрекеттесу болады (« кері байланыс ілмегі»), сондай- ақ сыртқы орта әсері болады деп түсіндіреді.Осыған лайықты, берілген үлгі аясында бір уақытта жаңа өнімді жобалау, маректинг және өнім шығару қатар жүреді
2. Жаңа идеялар инновациялық үдерістің барлық сатыларында пайда болып әзірленеді, яғни іргетасты зерттеулер жалғыз бастамашы күш болып саналады.
3. Зерттеу нәтижелері инновациялық үдерісті әр түрлі пайдаланады
4. Басқарымды сызықты емес үлгісі инновациялық үдерістің менеджерлері мен инновациялық өнімді тұтынушылардың рөлін ескереді. Инновация жөніндегі менеджер инновациялық үдерістің әр түрлі сатыларында шешім қабылдап, соны есепке ала отырып өзінің басқару ісін қалыптастырады.