Көккесене

Көккесене – орта ғасырлардан сақталған архитектуралық ескерткіш, Cырдария өзенінің жағасына (қазіргі Қызылорда облысы Төменарық темір жол торабынан солтүстікке қарай – 5, Сығанақтан оңтүстікке қарай – 8 км) тұрғызылған сәулетті күмбез.

Мамыш бектің (Алып Мамыш, Алпамыс) жұбайы Баршын сұлудың (Гүлбаршын) қабіріне салжұқтар заманы сәулет өнерінің үлгісімен биік мұнаралы етіп салынған. Күйдірілген қыштан соғылған. Орыс зерттеушісі [[А.Ю. Якубовский}А.Ю. Якубовскийдің]] көрсетуінше, ескерткіштің беткі жағында көл. 25255 см келетін қыштар жатқан. Кіре беріс есік (портал) ауқымының аман қалған бөлігінің айналымы – 6 – 5 м., биіктігі 4,36 м. Қирап жатқан аумағының көлемі 110 м құраған, биіктігі 3,1 м. Оңтүстік батыс жағында тағы бір кішілеу төмпешіктің ізі болған. Көккесененің астыңғы негізі берік етіп жасалып, оның үстіне бірінен-бірін биіктете үш барабан тұрғызылған. Ортадағы барабанды михраб түрінде қуыстап келтіріп, үстіне сүйір мұнара орнатқан. Күмбездің аркасын жебенің үшкір басына ұқсатып, екі иығын өрнекті бағаналармен көмкерген. Қабырғаларын Алаша хан күмбезі секілді қыштан кілем өрнегі үлгісіне ұқсатып қалаған. Көккесене Қарахан мазарына өте ұқсас. Көккесенеге таяу жерде Баршын сұлудың әкімшілік құрған астанасы Баршынкенттің қираған орны бар.Көккесене. шамамен 1914 жылы құлаған. Ескерткішке қатысты Ж.Басығарин, Е.Қасымов, И.Кастанье, В.Бартольд еңбектерінде тарихи мәліметтер сақталған. Мұнда Әбілхайыр, т.б. сүйегі жатыр деген Бартольд, Ә.Диваев, В.Каллаур, Кастанье, Якубовский, т.б. пікірлері бар.., Древности киргизской степи и Оренбургского края, Оренбург, 1910</ref>